• gnān kriyābhyām mokṣha: •
lekhak: – rāmajībhāī māṇekachand doshī
‘gnān kriyābhyām mokṣha:’ ghaṇun ṭūṅkun sūtra chhe. paṇ ā nānā sūtramān gambhīr marma rahel chhe, te marmanī jene
khabar nathī te artha karavāmān bhūl kare e svābhāvik chhe.
ā sūtra sanskr̥it bhāṣhāmān chhe. eṭale jeo māgadhī bhāṣhānā mūḷ sūtrane ja mātra māne ane te sivāy
bījā koīne tīrthaṅkar praṇit na māne tene to ā sūtra sāthe kāī sambandh hovo joīe nahīn, chhatān keṭalāko tathā
bījāo ā sūtra potānī mānyatāne poṣhe chhe–ṭeko āpe chhe em mānī laī potāne anukūḷ artha kare chhe. te
artha shun kahe chhe ane te barābar chhe ke kem te ahīn vichārīe.
keṭalāko kahe chhe ke–ātmānun gnān ane jaḍ (sharīr) nī kriyāthī mokṣha thāy, tenā ṭekāmān evī dalīl
kare chhe ke–ā sūtra dvivachanamān chhe māṭe ātmānun gnān ane sharīranī kriyā em be na laīe to dvivachan āve
nahīn; māṭe vyākaraṇ draṣhṭie evo ja artha thāy.
ā sūtra dvivachanamān chhe e kharūn chhe, paṇ tethī sharīranī kriyā evo artha thāy nahīn. tenān kāraṇo nīche
pramāṇe chhe.
vyākaraṇ draṣhṭie artha khoṭo
1––sharīr ek dravya nathī, paṇ anant pudgal dravyonun banelun chhe; tethī ek ātmā ane anant pudgal
dravyo (sharīr) nī kriyā hovāthī anant dravyonī kriyā anantī thāy. eṭale mokṣha te ek ātmānā gnān ane
anant pudgalonī je anantī kriyā ek samaye thāy chhe tenāthī thāy evo artha thāy. e sūtramān to dvivachan chhe
ane bahuvachan nathī. māṭe te artha vyākaraṇ draṣhṭie khoṭo ṭhare chhe.
2––sharīranun kārya jyāre thāy chhe tyāre jaḍakarmonun paṇ kārya thāy chhe. jaḍakarmanā udayane ane sharīrane kriyāno
sambandh chhe. tethī jo jīvanā ātmagnānathī ane sharīranī kriyāthī mokṣha thato hoy to kharī rīte em kahevun joīe ke
jīvanā ātmagnān, anant karmanī kriyā ane sharīranī kriyā em traṇathī mokṣha thāy. sharīr anant dravyorūp chhe, ane
jaḍ karma paṇ anant dravyo chhe, chhatān darekane ek ek dravya laīe to paṇ traṇ thayā, eṭale paṇ uparano artha
vyākaraṇ draṣhṭie khoṭo ṭhare chhe. traṇ thāy tyān sanskr̥itamān dvivachan āvatun nathī, paṇ bahuvachan āve chhe.
(3) darek jīv ek chhe. sharīr anant dravyono piṇḍ chhe. sharīranā ek piṇḍanī sthūḷadraṣhṭie paṇ ek kriyā
hotī nathī, jem jīv dhyānamān hoy tyāre sharīranī avasthānī kriyā vichārīe to pag vagere besavānā ākāre
chhe, keḍ uparanā bhāganī kriyā tenāthī judī eṭale ṭaṭṭār ūbhī chhe ane hāthanī sthiti vaḷī tethī paṇ judī hoy
chhe. mukhanī sthiti ṭaṭṭār ke namelī paṇ hoy chhe. e rīte judā judā avayavonī kriyā judī judī chhe, paṇ sūtramān
to dvivachan chhe; ane ā to be karatān vadhāre kriyā thaī e rīte paṇ vyākaraṇ draṣhṭie te artha khoṭo ṭhare chhe.
(4) keṭalāk jīvone ghāṇīmān ghālīne duṣhṭo pīle chhe, ane gnānī sāmyabhāv rākhī mokṣha prāpta kare chhe; have
ahīn ghāṇīmān pīlāvānā kāryamān sharīranā avayavonī kriyāo judī judī thāy eṭale paṇ tyān ‘bhyām’
dvivachan batāvanāro shabda na joīe, paṇ bahuvachan batāvanāro shabda joīe. e rīte paṇ artha khoṭo ṭhare chhe.
siddhāntik draṣhṭie te artha khoṭo chhe.
(1) darek jīv ek chaitanya dravya chhe. mokṣha jīvanī pūrṇa pavitra avasthā chhe. mokṣha eṭale vikārī
avasthāthī mukta thavun, jīv pote potā vaḍe potāmān vikār kare chhe, eṭale pote potāvaḍe potāmānthī vikār ṭāḷe
to ṭaḷī shake, jīv jo jaḍanun kāī kārya kare to jīv jaḍ thaī jāy. jo sharīr jīvanun kārya kare to sharīr pudgal
anant dravyo maṭī ek chaitanya dravya thaī jāy. em dravyono lop thavā lāge to jīvano paṇ lop thaī jāy.
eṭale jīvanun ātmagnān ane sharīranī kriyāvaḍe mokṣha thāy em mānavun te ekalī bhramaṇā chhe.
(2) jīvamān pudgal vyāpatun nathī. pudgalamān jīv vyāpato nathī. tyāre pudgal je potāmān vyāpe chhe
ane jīvamān vyāpatun nathī evā anantā pudgalo potānī kriyāthī ātmāne shī rīte mokṣhamān laī jāy? laī
jaī shake nahīn e spaṣhṭa chhe.