: ૨૦૬ : આત્મધર્મ : ૧૨
વિષય અંક નં. પાનું
સમ્યક્દર્શન સહિત અને રહિત
દાન–શીલ–તપ–ભાવ ૮ ૧૩૩
સર્વત્ર જ્ઞાનનું જ ચમકવું છે ૧૦–૧૧ ૧૮૦
સાચી સામાયિક ૩ ૬
સાચી સમજણની જરુરિયાત ૪ ૧૮
સાચી પરિક્ષા ૯ ૧૫૭
સાચી સંલ્લેખના (સાચો સંથારો) ૬ ૯૭
સામાયિક ૨ ૧૦
સાંભળનારાઓએ [તત્ત્વ ઉપદેશને]
પ્રગટાવેલું ફળ. ૬ ૯૩
સિદ્ધનું સ્વરૂપ ૧ ૫
સુખ એટલે શું? ૯ ૧૫૪
સુવર્ણપુરીના સમાચાર ૭ ૧૧૪
સુવર્ણપુરીમાં પર્યુંષણ પર્વનો
માંગલિક મહોત્સવ ૧૨ ૨૦૧
સૌરાષ્ટનો જૈનધર્મ પ્રત્યે ફાળો ૪ ૧૯
સ્પર્શ ગુણ ૧૦–૧૧ ૧૮૧
સ્મરણમાં રાખવા યોગ્ય નિયમો ૭ ૧૧૧
સ્વભાવની રુચિવિના રાગની રુચિ
ટળે નહીં ૭ ૧૧૪
સ્વરૂપ ૧૦–૧૧ ૧૮૫
સ્વરૂપની સમજણ વગર પુણ્ય અને
પાપ ચક્ર ચાલ્યા કરે છે. ૯ ૧૫૧
સ્વરૂપનું શ્રવણ તે જ બુદ્ધિનો
સદુપયોગ ૭ ૧૨૧
હિંસાનું સ્વરૂપ. ૫ ૧૦
જ્ઞપ્તિ ક્રિયા ભા. ૧ ૧ ૧૦
જ્ઞપ્તિ ક્રિયા ભા. ૨ ૧ ૧૧
જ્ઞપ્તિ ક્રિયા ભા. ૩ ૧ ૧૧
જ્ઞપ્તિ ક્રિયાની વ્યાખ્યા. ૬ ૯૫
જ્ઞાનનું ખરું સામર્થ્ય ૩ ૧
જ્ઞાન સમ્યક્ ક્યારે? ૬ ૨
જ્ઞાનાભ્યાસની જરૂરિયાત. ૭ ૧૧૦
જ્ઞાનીની ભાવના ૭ ૧૧૪
જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીનું લક્ષણ ૭ ૧૧૫
જ્ઞાનીની દશા. ૯ ૧૫૬
જ્ઞાન ક્રિયાભ્યામ મોક્ષ: ૧૦–૧૧ ૧૮૭
જ્ઞેયના જુદા જુદા પડખાનું જ્ઞાન (નય) ૬ ૯૨
આત્મધર્મના ઉપાસકોને
આપ એક વર્ષથી આત્મધર્મની ઉપાસના કરી રહ્યા છો, એના બાર અંકના
વાંચનથી આપને ખાત્રી થઈ હશે કે આ આત્મધર્મનું વાંચન સફળ જીવન
જીવવા માટે અમૂલું સાધન છે; અને એથી જ આપને નમ્ર વિનતિ છે કે આપ
નવા વર્ષે ગ્રાહક તરીકે ચાલુ રહી આપના સ્નેહી સ્વજનો તથા સાધર્મી
સંતોએ પોતાના હૃદયકુંડમાં વીતરાગના
– શ્રુત પંચમી (જેઠ સુદ પ) ના પવિત્ર
ચારિત્ર કેવું હોય તેનો અધિકાર છે. સંયમના
નિભાવ માટે આહારની વૃત્તિ કે પંચ મહાવ્રત
પાળવાનો વિકલ્પ એ પણ નિશ્ચયચારિત્રનો ભંગ છે;
નિશ્ચયચારિત્રનું સ્વરૂપ કહેવાશે.
આ કેવળજ્ઞાનીએ કહેલી વાત છે. અને
કેવળજ્ઞાન લેનારા આચાર્યોએ આ વાત સંઘરી છે, તે
જ અહીં કહેવાય છે, ભાર નથી કોઈના કે આ વાત
ફેરવી શકે.
પ્રત્યાખ્યાન:–દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ અને ભાવે
લાગેલા દોષોનો ત્યાગ કરવો તે પ્રત્યાખ્યાન છે, અથવા
સમસ્ત પ્રકારના દોષોથી છૂટીને સ્વરૂપમાં જ સ્થિર
રહેવાની પ્રતિજ્ઞા કરવી તે પ્રત્યાખ્યાન છે. અને એકવાર
સ્વરૂપની સ્થિરતા થઈ ગયા પછી તેનાથી ખસવું તે
અપ્રત્યાખ્યાન છે.
પ્રતિક્રમણ:–અપ્રત્યાખ્યાનથી પાછું ફરવું તે
પ્રતિક્રમણ છે, અર્થાત્ પ્રત્યાખ્યાનમાં લાગેલા દોષોથી
(અસ્થિરતાથી) પાછા ફરીને સ્વરૂપમાં ફરી સ્થિર થવું
તે પ્રતિક્રમણ છે.
મુનિ સમાધિમરણ વખતે નિર્દોષ આહારની
વૃત્તિનો કે મહાવ્રતના શુભભાવનો પણ ત્યાગ કરે છે, તેને
અહીં પ્રતિક્રમણ કહ્યું છે; તેથી શિષ્યને પ્રશ્ન ઊઠ્યો છે કે:–
શિષ્યનો પ્રશ્ન:–સમાધિ વખતે તો મુનિ
આહારાદિનો ત્યાગ કરે છે એટલે તે પ્રત્યાખ્યાન
કહેવાય, તેને બદલે તમે તેને પ્રતિક્રમણ કેમ કહ્યું?
તેનો ઉત્તર:–સમાધિ મરણ વખતે મુનિને
પ્રતિક્રમણ કહ્યું તેનું કારણ–‘જે પોતે પ્રતિક્રમણ ન હોય
પણ પ્રતિક્રમણ જેવું હોય તેને પણ ઉપચારથી પ્રતિક્રમણ
કહેવાય છે, તેથી અહીં મુનિ જે સંથારો કરે છે તેનો
ઉપચારથી પ્રતિક્રમણ તરીકે સ્વીકાર કર્યો છે.
મુનિ સમાધિ વખતે શું વિચારે છે કે–“પરમ
વીતરાગ દશા સિવાય જે કાંઈ સંયમ, વ્રત કે મહાવ્રત
પાળવાની વૃત્તિ ઊઠે છે તે અમારા પચ્ચખાણમાં ભંગ
પડ્યો છે. અમારું પચ્ચખાણ તો વીતરાગતા પ્રગટ
કરીને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરવાનું હતું;