ATMADHARMA With the permisson of Broda Govt. Rgd No. B. 4787
Order No. 30/24 date 31-10-44
તે કરી શકે એમ માની જે શુભભાવ કરે તે શુભભાવ પછી તુરત જ અશુભભાવ આવે. તેનું ફળ તો સંસાર
(દુઃખ) હોય જ, ધર્મ હોય જ નહિ. પણ જે બીજાનું હું કાંઈ કરી શકું નહિ એમ માનતો હોય તેને જે શુભભાવ
થાય તે પણ ધર્મ નથી, કે ધર્મનું કારણ નથી.
સંપૂર્ણ વીતરાગતા પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી જ્ઞાનીઓને શુભભાવ થાય છે પણ તેઓ તે શુભ ભાવને ધર્મ
કદી માને જ નહિ. પુણ્યને ધર્મ કે ધર્મને મદદગાર માનવાની પ્રવૃત્તિ દુનિયામાં જોસબંધ ચાલે છે તેથી આચાર્ય
ભગવાને તે સામે બળવાન લાલબત્તી આડી ધરી કહ્યું છે કે:–
છે કર્મ અશુભ કુશીલ ને જાણો સુશીલ શુભ કર્મને!
તે કેમ હોય સુશીલ જે સંસારમાં દાખલ કરે? ૧૪૫
પુણ્ય અને પાપ બન્ને વિભાવ પરિણતિથી ઉપજ્યાં હોવાથી બન્ને બંધરૂપ જ છે. ભ્રમને લીધે તેમની
પ્રવૃત્તિ જુદી જુદી ભાસવાથી, સારું અને ખરાબ એમ બે પ્રકારે તેઓ દેખાય છે. સાચી દ્રષ્ટિએ તેઓ એક રૂપ જ,
બંધરૂપ જ, ખરાબ જ છે એમ જ્ઞાનીઓ જાણે છે. એ બન્ને ક્ષુદ્રાણીના ઉદરથી એકી સાથે જન્મેલા છે તેથી બન્ને
સાક્ષાત ક્ષુદ્ર છે. આ જાતની માન્યતા પ્રથમ થવી જોઈએ. માન્યતા થતાં જ તે શુભ ભાવ ટળી જાય નહીં, તેથી
જ્ઞાનીને પણ શુભ ભાવ થાય. પરંતુ જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીનો આંતરો એ છે કે અજ્ઞાની શુભ ભાવને સારો માને,
ધર્મનું કારણ માને (જેને સારો માને તેને ટાળવા યોગ્ય કોઈ માને જ નહિ. પણ તે વિકાર હોવાથી બદલાઈને
થોડા વખતમાં અશુભ થયા વિના રહે નહીં. વળી શુભ ભાવ થાય ત્યારે પુણ્ય અને પાપ બન્ને પ્રકારના કર્મો
બંધાય છે તેથી અજ્ઞાનીને કદી ધર્મ થાય નહીં) જ્યારે જ્ઞાનીને અજ્ઞાની કરતાં શુભ ભાવ જુદા પ્રકારનો ઊંચો
અને ઘણો થાય છતાં તેને તે કદી ધર્મ માને જ નહિ.
૪–જીવ અનંત છે દરેક જીવ સ્વયંસિદ્ધ પૂર્ણ ચૈતન્ય સ્વરૂપ વસ્તુ છે. અનાદિથી જીવ પરવસ્તુઓથી મને
લાભ–નુકશાન થાય છે એમ પોતાની અવસ્થામાં માને છે તેથી તે દુઃખી છે.
પ–જે એમ માને છે કે હું પર જીવોને જીવાડું છું અને પર જીવો મને જીવાડે છે–તે મૂઢ છે, અજ્ઞાની છે,
જ્ઞાની તેથી વિપરીત છે.
૬–જે એમ માને છે કે હું પર જીવોને હણું છું અને પર જીવો મને હણે છે–તે મૂઢ છે, અજ્ઞાની છે, જ્ઞાની
તેથી વિપરીત છે.
૭–જે એમ માને છે કે હું પર જીવોને સુખી કે દુઃખી કરી શકું, પર જીવો મને સુખી દુઃખી કરી શકે–ત મૂઢ
છે, અજ્ઞાની છે, જ્ઞાની તેથી વિપરીત છે.
૮–હે ભાઈ! હું જીવોને સુખી–દુઃખી કરી શકું, હું જીવોને ધર્મ પમાડી શકું, તેને મોક્ષ પમાડી શકું, તેને
બંધનમાં નાંખી શકું એ તારી મૂઢમતિ છે તેથી તે મિથ્યા છે.
૯–જીવે પ્રથમ મિથ્યાદર્શન ટાળી સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું જોઈએ, તે વિના સાચું જ્ઞાન કે ચારિત્ર હોતાં નથી.
૧૦–જે સમ્યગ્દર્શન સહિત હોય તેને જ સાચાં વ્રત, દાન કે તપ, શીલ હોઈ શકે, અજ્ઞાનીને હોય નહિ.
૧૧–ધર્મની શરૂઆત સમ્યગ્દર્શનથી થાય છે. પોતાનું સ્વરૂપ યથાર્થ સમજ્યા વગર સમ્યગ્દર્શન થાય
નહિ–માટે સ્વરૂપ યથાર્થપણે સમજી સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું. અભવ્ય જ તે પ્રગટ કરી શકે નહિ (પ્રગટ કરવાનો
પુરુષાર્થ તે ન કરે) ભવ્ય વૃદ્ધ, બાળ, રોગી, નિરોગી, સધન, નિર્ધન બધા પ્રગટ કરી શકે.
૧૨– (સમ્યક્) દર્શન તે ધર્મનું મૂળ છે, મિથ્યાત્વ તે સંસારનું મૂળ છે. માટે જીવના વિકારી ભાવ (પુણ્ય,
પાપ, આસ્રવ, બંધ) અને અવિકારી ભાવ (સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ) સમજી શુદ્ધતા પ્રગટ કરવી.
નિર્ગ્રંથ સાધુપદનું સ્વરૂપ :– સમ્યગ્દર્શનથી ધર્મની શરૂઆત થાય છે. તે વિના કોઈને પણ સાધુપદ–કે સમ્યક્ચારિત્ર
પ્રગટે જ નહીં. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન પૂર્વક જેને સાચું ચારિત્ર હોય છે તેવા સાધુઓ હજારોવાર સાતમા અને છઠા
ગુણસ્થાને રહે છે. સાતમાગુણસ્થાનને અપ્રમત્ત ગુણસ્થાન કહેવામાં આવે છે. તે (વધુ માટે જુઓ પાનું ૩૪)
મુદ્રક:– જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી શિષ્ટ સાહિત્ય મુદ્રણાલય દાસકુંજ, મોટા આંકડિયા. કાઠિયાવાડ. તા. ૧૩–૧૨–૪૪
પ્રકાશક:– શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ સોનગઢ વતી જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, દાસકુંજ, મોટા આંકડિયા (કાઠિ.)