: 100 : Atmadharma : chaitra 2 : 2001
dareke darek AtmA ane dareke darek rajakaN tadna jAude jAudAn svatantra padArtha chhe ethI AtmAnI
avasthA AtmAthI ane jaDanI avasthA jaDathI ja thAy em mAnavun tej pahelo dharma chhe.
darek vastunun kArya antarang kAraNathI ja thAy chhe; bahAranA kAraNathI koI kArya thatun nathI. jo bahAranA
kAraNathI kArya thatun hoy to chokhAnA bImAnthI ghaUn ane ghaUnnA bImAnthI chokhA thavAno prasang Avashe, em
thatAn vastuno koI niyam raheto nathI–mATe kahyun chhe ke–
“कहीं पर भी अंतरंग कारणसे
ही कार्यकी उत्पत्ति होती है”
eTale ke badhI vastuonAn kAryanI utpatti antarang kAraNathI ja [vastunI potAnI shaktithI ja] thAy
chhe–e niyam chhe. AmAn anek prashnonA samAdhAn AvI jAy chhe.
antarangakAraN= dravyanI shakti, upAdAn kAraN.
bahirangakAraN=par dravyanI hAjarI nimitta kAraN.
koI kAryo bAhya padArthonA kAraNathI utpanna thatAn nathI e nishchay chhe. jo bahAranA kAraNe kAryanI utpatti
thatI hoy to chokhAmAnthI ghaUn thavA joIe–paN tem kyAy thatun nathI; mATe koI dravyanun kArya bIjA dravyanA
kAraNathI utpanna thatun nathI paN te dravyanI potAnI shaktithI ja thAy chhe.
traNakAL, traNalokamAn evun dravya nathI ke je dravyanun kArya bIjA dravyathI thatun hoy! jo koIpaN dravyanun kArya
bIjA dravyathI thatun hoy to jIvamAnthI jaD ane jaDamAnthI jIv thaI javAno prasang AvI paDashe; parantu kArya ane
kAraN ek ja dravyamAn hoy e siddhAntathI darek dravyanun kArya te dravyanA kAraNathI ja svatantrapaNe thAy chhe, tethI
uparyukta doSh Avato nathI. AmAn darek kArya thavAmAn upAdAn nimittano khulAso AvI jAy chhe.
have upar pramANe vastu svarUp hovAthI–Atmadravyanun kArya–avasthA to AtmAnA ja antarang kAraNathI
utpanna thAy chhe; ane AtmadravyamAn to vItarAgabhAv ja pragaTavAnI shakti chhe. vItarAgatA–shudhdhatArUpI kArya
utpanna thAy evI ja dravyanI antarang shakti chhe.
prashna:–jo dravyanI antarang shakti mAn to vItarAgatA ane shudhdhatA ja pragaTavAnI shakti chhe to pachhI
paryAyarUpI kAryamAn ashuddhatA kem chhe?
uttar:–paryAyamAn je ashudhdhatA chhe te, te paryAyanI vartamAn yogyatA chhe. AtmA arUpI gnAnaghan
svabhAv–ke je antarang kAraN chhe–temAnthI to, game tevA bahAranA nimitta hoy ke game tevA sanyog hoy topaN
gnAn ane vItarAgatA ja Ave chhe, chhatAn paryAyamAn je vikAr–ashuddhatA chhe te paryAyanA antarang kAraNe chhe.
vikAranun antarangakAraN ek samay pUratI paryAy chhe tethI vikArarUpI kArya paN ek ja samay pUratun chhe. pahelA
samayano vikAr bIjA samaye TaLI jAy chhe. rAgAdi vikArarUp ashuddha avasthA te paryAyanA antarang kAraNe chhe,
rAgAdinun antarang kAraN dravya nathI paN avasthA chhe; eTale ke dravyanA svabhAvamAn rAgAdi nathI, mATe dravya
rAgAdinun kAraN paN nathI.
jem chetan dravyanI avasthA chetananA antarang kAraNe thAy chhe tem jaD dravyanI avasthA paN jaD dravyanA
antarang kAraNathI ja thAy chhe. sharIranA paramANuo bhegA thayA chhe te AtmAnA kAraNe AvyA nathI, paN je je
paramANuonI antarang shakti hatI tej paramANuo bhegA thayA chhe, bIjA badhA paramANuo peshAb, viShTA vagere
mAraphat judA paDI gayA. paramANuomAn krodhakarmarUp avasthA thAy chhe te paramANunI te samayanI yogyatA chhe–jIve
te avasthA karI nathI. jIvanI krodhAdi bhAvarUp avasthA thAy chhe temAn jIvanI te samayanI avasthAnI yogyatA
chhe. jIvanI avasthAmAn vikArabhAv ane pudgalanI avasthAmAn karmarUp pariNaman e banne potapotAnA antarang
svatantra kAraNe thAy chhe, koI ek–bIjAnun antarang kAraN nathI.
samaye samaye avasthA thavI te vastuno svabhAv chhe; vastunI avasthA vastunA kAraNe nIkaLe chhe, bahAranA
sAdhanane kAraNe koI dravyanI avasthA nIkaLatI nathI, Am hovAthI potAnI avasthAno sudhAr ke bagAD dravya
pote ja karI shake chhe. chaitanyanI paryAy chaitanyapaNe rahIne badale chhe ane jaDanI paryAy jaDapaNe rahIne badale chhe.
dravyanI avasthAno kartA koI bIjo nathI.
shrI dhavalAshAstra volyum chhaThThun pAnun 164
pUjya sadgurudev pAsenA vAnchanamAnthI
rAjakoT