ATMADHARMA With the permison of the Baroda Govt. Regd. No. B. 4787
Order No. 30 - 24 date 31 - 10 - 4
પ્ર. (૭) દરેક દ્રવ્યમાં એવો ક્યો ગુણ છે–જેથી તે
જણાય છે?
ઉ. (૭) દરેક દ્રવ્યમાં પ્રમેયત્વ ગુણ હોવાથી તે જણાય
છે.
પ્ર. (૮) આકાર વિનાની કઈ વસ્તુ છે? તમારા
જવાબનું કારણ આપો.
ઉ. (૮) આકાર વિનાની કોઈ વસ્તુ નથી કેમકે દરેક
દ્રવ્યમાં ‘પ્રદેશત્વ’ ગુણ રહેલો છે તેથી વસ્તુનો કોઈને કોઈ
આકાર અવશ્ય હોય છે.
નોંધ:– અહીં આપેલા જવાબો નીચેના વિદ્યાર્થીઓ
તરફથી મળેલા છે:–
૧. કિશોરચંદ્ર શાંતિલાલ દેસાઈ સોનગઢ માર્ક ૪૦
૨. કાન્તિલાલ રામજી શાહ લાઠી માર્ક ૪૦
૩. ચંદ્રકાન્ત ચંદુલાલ શાહ મોરબી માર્ક ૪૦
(અનુસંધાન પાન ૧૫૮ થી ચાલુ)
કુર્મોન્નત=કાચબા જેવા આકારની; વંશપત્ર=વાંસના
પાંદડા જેવા આકારની.
૯. કૂળનું સ્વરૂપ અને તેના ભેદોની સંખ્યા
જે પુદ્ગલો સ્વયં જીવના શરીરમય પરિણમે તે
શરીરના આકારાદિને કૂળ કહેવાય છે. જેમ કે પંચેન્દ્રિય
તિર્યંચોમાં શરીરના પુદ્ગલોના આકારાદિના ભેદથી હાથી,
ઘોડા વગેરે ભેદ છે તેને કૂળ કહી શકાય. તેમ અન્યત્ર આ
ભેદો યથાસંભવ જાણવા, આવી રીતે શરીરના આકારાદિના
કુલ ભેદો નીચે પ્રમાણે છે:–
(૧) પૃથ્વીકાય ૨૨ લાખ કરોડ
(૨) જળકાય ૭ ,, ,,
(૩) અગ્નિકાય ૩ ,, ,,
(૪) વાયુકાય ૭ ,, ,,
(પ) વનસ્પતિકાય ૨૮ ,, ,,
(૬) બેઈન્દ્રિય ૭ ,, ,,
(૭) ત્રેઈન્દ્રિય ૮ ,, ,,
(૮) ચતુરેન્દ્રિય ૯ ,, ,,
(૯) પંચેન્દ્રિય જળચર તિર્યંચો ૧૨।। ,, ,,
(૧૦) ભૂમિમાં રહેનારા સર્પાદિક ૯ ,, ,,
(૧૧) ગાય વગેરે પશુઓ ૧૦ ,, ,,
(૧૨) પક્ષીઓ ૧૨ ,, ,,
(૧૩) મનુષ્યો ૧૨ ,, ,,
(૧૪) દેવો ૨૬ ,, ,,
(૧૫) નારકી ૨૫ ,, ,,
બધાં મળીને ૧૯૭૫૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ એક ક્રોડા–ક્રોડી
અને તે ઉપરાંત સતાણું લાખ પચાસ હજાર કરોડ (અર્થાત્
બે ક્રોડાક્રોડીમાં અઢી હજર અબજ ઓછા.)
તાત્પર્ય
શ્રી વીતરાગની વાણી વીતરાગતા પ્રગટ કરવાનું
સાધન છે, માટે આ કથનને પણ મુમુક્ષુઓએ વીતરાગતાનું
સાધન બનાવવું જોઈએ.
જીવ અનાદિથી મિથ્યાદર્શનરૂપ પોતાના મહા ભયંકર
દોષના કારણે પોતાના સ્વરૂપની અન્યથા પ્રતીતિ કરી
રહ્યો છે. જ્યાં સુધી એ દોષ રાખ્યા કરે ત્યાં સુધી તે
ચોરાશી લાખ યોનિના ચક્રમાં જન્મ ધારણ કરીને અનંત
દુઃખ ભોગવે છે.
આ બધા ચોરાશીના જન્મનું દુઃખ ટાળવાનો ઉપાય
પુણ્ય છે–એમ અજ્ઞાની માને છે; દયા, દાન, જાત્રા, ભક્તિ,
સેવા, પૂજા, જપ, તપ વગેરેમાં શુભભાવ કરવાથી
આત્માનું કલ્યાણ થઈ જશે એમ પણ અજ્ઞાનીઓ માને છે,
અને કદાચ તે પુણ્ય વડે હાલમાં તુરત કલ્યાણ નહિ થાય
તો પણ પુણ્ય કરતાં કરતાં કાળાંતરે કલ્યાણ થઈ જશે એમ
તેઓ માને છે તેમજ તેઓની તે મિથ્યા માન્યતાઓને
અજ્ઞાની ઉપદેશકો અનેક પ્રકારે પોષે છે તથા શાસ્ત્રોનાં
નામે અનેક કુયુક્તિઓ, દ્રષ્ટાંતો આપે છે; પરંતુ આત્માનું
સ્વરૂપ જ્યાં સુધી ન સમજે ત્યાં સુધી ચોરાશીના અવતાર
ટળે જ નહિ. પુણ્ય તે રાગ છે–વિકાર છે તેથી તે પણ
ચોરાશીના અવતારનું જ કારણ છે. ઘણા જીવો
પુણ્યભાવથી સંતોષ માની લે છે અને આત્માના પરમાર્થ
તત્ત્વનું જ્ઞાન કરતા નથી, તેમને મિથ્યાત્વનું મોટામાં મોટું
પાપ છે અને તે જ ચોરાશીના અવતારની જડ છે. પુણ્ય તો
વિકારી ભાવ છે અને ધર્મ તો આત્માનો અવિકારીભાવ
છે; વિકાર કરતાં કરતાં કદી પણ અવિકારીપણું પ્રગટે જ
નહિ એટલે કે પુણ્ય વડે કદી પણ ધર્મ થાય જ નહિ.
ચોરાશી લાખ યોનિઓમાં થતાં જન્મનું મુળ અજ્ઞાન
છે અને તે ટાળવાનો ખરો ઉપાય સૌથી પ્રથમ
મિથ્યાદર્શનરૂપ પાપને ટાળીને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું તે
જ છે. સમ્યગ્દર્શન એ જ ધર્મનું મૂળ છે અને તે જ
સંસારના નાશનો મૂળ ઉપાય છે; સમ્યગ્દર્શનથી જ ધર્મની
શરૂઆત થાય છે અને સંસારચક્ર તૂટી જાય છે. સમ્યગ્દર્શન
થતાં કેટલાક જીવો તે જ ભવે મોક્ષ પામે છે અને કેટલાક
અલ્પભવમાં મોક્ષ પામે છે. માટે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રની એકતા વડે સંપૂર્ણ શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરીને ચોરાશી
લાખમાં જન્મ, મરણનો નાશ કરી જન્મ–મરણ રહિત સિદ્ધ
દશા પ્રગટ કરવા માટે દરેક મુમુક્ષુઓએ પ્રથમ સમ્યગ્દર્શન
પ્રગટ કરવાનો પુરુષાર્થ નિરંતર કરવો જોઈએ.
મુદ્રક: ચુનીલાલ માણેકચંદ રવાણી, શિષ્ટ સાહિત્ય મુદ્રણાલય, દાસકુંજ, મોટા આંકડિયા, તા. ૨૮ – ૬ – ૪૬
પ્રકાશક: જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ સોનગઢ વતી જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, મોટા આંકડિયા. કાઠિયાવાડ.