: ૧૬૦ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૪૭૨ :
છોડીને પાપ કરવાના ઊંધા ભાવ) આવે તો તે જીવનો પોતાનો જ દોષ છે, પરંતુ ધર્મપિતા સર્વજ્ઞ વીતરાગ
પ્રભુનો કે અન્ય જ્ઞાની ઉપદેશકનો તેમાં દોષનથી.
૧૦. સર્વજ્ઞ ભગવાન તેમજ જ્ઞાનીઓ તો જાણે છે કે, જ્યાં સુધી જીવ વીતરાગતા પ્રગટ ન કરે ત્યાં સુધી
તેને શુભ તેમજ અશુભ ભાવ થયા વગર રહેશે જ નહિ. તેમાં અશુભભાવ તો કરવા જેવા છે જ નહિ અને જે
શુભભાવ થાય તેને ધર્મ માનતો હોય તો તે માન્યતા ખોટી છે, તે ખોટી માન્યતા ટાળીને, ‘શુભભાવથી ધર્મ
થાય નહિ’ એવી સાચી માન્યતા કરતાં તે જીવ અશુભ તેમજ શુભભાવને પણ ટાળીને શુદ્ધભાવ પ્રગટ કરવા
પ્રયત્ન કરશે; અને ક્રમેક્રમે શુદ્ધતા પ્રગટ કરી સંપૂર્ણ શુદ્ધ થઈ જશે. સંપૂર્ણ શુદ્ધતા પ્રગટ થયા પહેલાંં અંશે શુદ્ધ
અને અંશે શુભભાવ રહેશે; પરંતુ શુભમાં પણ તે ધર્મ નહિ માનતો હોવાથી તેને શુદ્ધમાં વધારો થતો જશે.
૧૧. સમ્યગ્દર્શનરૂપ શુદ્ધભાવથી જ ધર્મની શરૂઆત થાય છે, સમ્યગ્દર્શન તે ધર્મનો એકડો છે;
સમ્યગ્દર્શનની સાથે સમ્યગ્જ્ઞાન હોય જ છે અને ક્રમેક્રમે સમ્યક્ચારિત્ર વધતાં પૂર્ણ પવિત્રતા પ્રગટે છે. આ રીતે
સમ્યગ્દર્શન–સમ્યગ્જ્ઞાન તથા સમ્યક્ચારિત્ર તે જ મોક્ષનું કારણ છે અને પુણ્ય બંધનું કારણ છે.
૧૨. આ વસ્તુસ્થિતિ સ્પષ્ટ સમજવા માટે, શાસ્ત્રોમાં ધર્મને કેવા વિશેષણોથી ઓળખાવે છે અને પુણ્યને
કેવા વિશેષણોથી ઓળખાવે છે તે અહીં આપવામાં આવે છે:–
ક્રમ સમ્યગ્દર્શનાદિરૂપ ધર્મનાં પુણ્યનાં વિશેષણો શાસ્ત્ર–આધાર
વિશેષણો
૧ સુશીલ કુશીલ સમયસાર, ગાથા ૧૪૫, ૧૪૭
૨ મંગલ અશુભ સ. ગા. ૧૪૫ ટીકા
૩ સુકૃત્ય દુષ્કૃત્ય સ. કલશ–૨૨૫ પછી ની ટીકા,
૪ અમૃતકુંભ વિષકુંભ સ. ગા. ૩૦૬
૫ અનાકુળતા ઉપજાવનાર આકૂળતાને ઉપજાવનાર સ. ગા. ૭૨
૬ સુખ દુઃખ સ. ગા. ૭૪
૭ વીતરાગ રાગ સ. ગા. ૧૫૦
૮ નિર્વિકાર વિકાર સ. ગા. ૧૪૫ ટીકા
૯ શુદ્ધ અશુદ્ધ સ. ગા. ૧૮૬
૧૦ સ્વભાવ વિભાવ સ. નાટક પુ. પા. એકત્વદ્વાર સારાંશ–૧૧
૧૧ આત્મસ્વભાવની વૃદ્ધિ આત્મસ્વભાવનો સ. ૧૯ ટીકા. પ્રવ. ૭૭ ટીકા
કરનાર તિરસ્કાર કરનાર
૧૨ પ્રશંસનીય નિંદ્ય બાર ભાવના પા. ૪૦
૧૩ ગુણ દોષ સ. ગા. ૩૮૫
૧૪ સ્વપદ અપદ સ. ગા. ૨૦૩
૧૫ ધર્મ પાપ સ. કલશ ૧૩૭ ભાવાર્થ; ગા. ૧૬૧–
૧૬૨–૧૬૨ જયસેન–ટીકા.
૧૬ પવિત્ર અશુચિ સ. ગા. ૭૨ ટીકા
૧૭ શરણભૂત અશરણ સ. ગા. ૭૪
૧૮ આરાધ્ય હેય સ. કલશ ૧૦૪; ગા. ૪૧૧
૧૯ નિર્દોષ અપરાધ સ. ગા. ૩૦૪
૨૦ ધર્મચક્ર કર્મચક્ર સ. ગા. ૧૫૪ ટીકા
૨૧ સ્વસમય પરસમય સ. ગા. ૩૯૦ થી ૪૦૪ ટીકા
૨૨ ભૂતાર્થ અભૂતાર્થ સ. ગા. ૨૭૫ ટીકા
૨૩ શુદ્ધ જીવ અજીવ સ. ગા. ૫૦ થી ૫૫ ટીકા; ગા. ૨૦૨ ટીકા