: અષાઢ : ૨૪૭૨ : આત્મધર્મ : ૧૫૯ :
વર્ષ ત્રીજું : સળંગ અંક : અષાઢ
અંક નવ : ૩૩ : ૨૪૭૨
(સંપાદકીય) સત્ધમર્ િવરુદ્ધ પુણ્ય
૧. ઘણા જીવો ધર્મ કરવા માગે છે, પણ તેમનો મોટો ભાગ ધર્મનો અર્થ સમજતા નથી, અને કૂળ–ધર્મમાં
ચાલતા ક્રિયાકાંડ તથા ધર્મની માન્યતાઓને, વિચાર કે પરીક્ષા કર્યા વગર, સાચી માની લઈને તે મુજબ
ક્રિયાકાંડ કર્યા કરે છે; શરીરની ક્રિયા પોતે કરી શકે છે એમ માને છે તેથી શરીરની ક્રિયા અમુક પ્રકારની હોય તો
ધર્મ થાય અને શરીરની ક્રિયા અમુક પ્રકારની હોય તો પાપ થાય એમ તે માને છે; પણ શરીરની ક્રિયા જીવ કદી
કરી શકતો જ નથી, શરીરના એકેએક રજકણોની લાયકાત અનુસાર જીવથી ભિન્નપણે સ્વતંત્ર તેની ક્રિયા થાય
છે, અને તે શરીરની કોઈ ક્રિયાથી જીવને કોઈ પ્રકારનું લાભ–નુકસાન થતું નથી, પણ તે વખતે જીવના પોતાના
ભાવ અનુસાર જીવને લાભ–નુકસાન થાય છે. આ વાત તે અજ્ઞાનીઓ સમજતા નથી.
૨. વળી કેટલાક જીવો દાન, પૂજા, દયા, યાત્રા વગેરેથી ધર્મ થાય એમ માને છે અને તેમાં પણ દાન
વખતે પૈસા વગેરે પોતા પાસેથી પર પાસે જવાની ક્રિયા થઈ તે જડની ક્રિયાથી દાન થયું અને તેનાથી ધર્મ થયો
એમ માને છે.
૩. ભગવાનની પૂજામાં–તે વખતે પૂજાની સામગ્રી તરીકે ગણાતી અક્ષત વગેરે વસ્તુઓ સારી હોય, સારા
અવાજે રાગ નીકળ્યો હોય તથા શરીરની ઊઠ–બેસની, અભિષેકની વગેરે ક્રિયાઓથી પૂજા થઈ અને તેનાથી ધર્મ
થયો એમ માને છે.
૪. દયામાં–તે વખતે સામા જીવનું મરણ ન થયું તેમાં પોતાના શરીરાદિની જે ક્રિયા થઈ અને સામો જીવ
ન મર્યો તેથી દયા થઈ અને તેનાથી ધર્મ થયો એમ માને છે.
૫. યાત્રામાં–જે ડુંગર વગેરે સ્થળને પોતે પવિત્ર માનતા હોય તેના ઉપર ચડવા–ઉતરવાની કે જવા–
આવવાની શરીરની ક્રિયા થાય તેને જાત્રા માને છે અને તેનાથી ધર્મ થયો એમ માને છે.
૬. પ્રથમ તો, શરીર વગેરેની કોઈ પણ ક્રિયાથી જીવને કદી પણ ધર્મ કે અધર્મ થાય જ નહીં. જો તે વખતે
જીવને મંદ કષાય હોય તો પુણ્ય થાય, અને જો મંદ કષાય ન હોય પણ અભિમાન કે કુતૂહલભાવ વગેરે
અશુભભાવ હોય તો પાપ થાય.
૭. વળી તે અજ્ઞાની જીવોના ઉપાદાનની વર્તમાન લાયકાત એવી હોય છે કે, ‘શરીરની જે જે ક્રિયાઓ
થાય છે તે જીવ કરી શકે છે અને તે ક્રિયાથી તથા પુણ્યથી ધર્મ થાય છે’ એમ મનાવનારા ઉપદેશકોના ઉપદેશનું
નિમિત્ત પણ તેમને સ્વયં મળી રહે છે.
૮. –પણ, શરીરની ક્રિયા જીવ કરી શકે અને પુણ્યથી ધર્મ થાય–એ માન્યતા ધર્મ વિરુદ્ધ છે. શરીરાદિની
ક્રિયા જીવ કરી શકતો નથી અને મંદ કષાયરૂપ પુણ્યની પ્રવૃત્તિથી ધર્મ થતો જ નથી તેમ જ તે પુણ્ય પ્રવૃત્તિ
વર્તમાનમાં કે ભવિષ્યમાં ક્યારેય પણ ધર્મમાં સહાયક થતી જ નથી. વળી, રસપૂર્વક તે પુણ્ય ક્રિયા કરતાં કરતાં
શુદ્ધ પરિણામરૂપ ધર્મ થશે એવી માન્યતા પણ સર્વાંશે ખોટી છે.
૯. ‘પુણ્યથી ધર્મ થાય’ એ મિથ્યા માન્યતા ટાળવા માટે ‘પુણ્યથી ધર્મ કદી પણ ન થાય, તેમજ પુણ્ય
ધર્મને સહાયક ન થાય’ આવી સાચી માન્યતા કરવાનું જ્યારે કહેવામાં આવે છે ત્યારે કેટલાક ઊંધા જીવો એમ
કહે છે કે ‘ત્યારે શું અમારે પુણ્ય છોડીને પાપ કરવું? ’ અરે! તેઓ એટલી વાત પણ સમજી શક્તા નથી કે, જે
પિતા તેના બાળકોને લીંબોળી કડવી છે માટે તે ખાવાની ના કહે છે તે પિતા હળાહળ ઝેર ખાવાનું તો કેમ કહે?
‘પિતા લીંબોળી છોડીને હળાહળ ઝેર ખાવાનું કહે છે’ એમ તો કોઈ બાળક પણ માની લે નહિ; તો પછી શ્રી
સર્વજ્ઞ વીતરાગ પ્રભુ ધર્મપિતા છે તેઓ ‘પુણ્યથી ધર્મ થાય છે’ એવી માન્યતા છોડવાનું કહે તે પુણ્યને છોડીને
પાપ કરવાનું કદી પણ કહે એમ બને જ નહિ, કેમકે પાપ તે તો પુણ્યથી પણ વિશેષ ખરાબ છે. પરંતુ જીવ જ્યાં
સુધી પોતાની ઊંધાઈ છોડે નહિ ત્યાંસુધી તેની ઊંધી માન્યતા છૂટે નહિ, કેમકે ઊંધાઈમાં પણ તે સ્વતંત્ર છે; તેથી
‘પુણ્યથી ધર્મ નથી’ એમ સાંભળીને તેને તેવા ભાવ (પુણ્ય