૨. જો વસ્તુ સ્વભાવમાં ધર્મ ન હોય તો ધર્મ થઈ શકે નહિ.
૩. વસ્તુ સ્વભાવમાં ધર્મ હોય પણ પર્યાયમાં પ્રગટ ન હોય એવા જીવો વસ્તુસ્વભાવની
કરવા માટે પર્યાયનું લક્ષ છોડીને દ્રવ્ય સ્વભાવનું લક્ષ કરવું જોઈએ. માટે સમયસારમાં
અભેદદ્રવ્યદ્રષ્ટિને પ્રધાન કરીને અને ભેદને ગૌણ કરીને ઉપદેશ છે. ભેદને ગૌણ કરીને તેને
વ્યવહાર કહ્યો છે અને અભેદને મુખ્ય કરીને તેને નિશ્ચય કહ્યો છે.
કરવું તે નિશ્ચય છે અને ભેદને પ્રધાન કરવું તે વ્યવહાર છે, એટલે આગમ ગ્રંથમાં જ્યારે
નિશ્ચયની પ્રધાનતા હોય ત્યારે વ્યવહાર ગૌણ હોય અને જ્યારે વ્યવહાર મુખ્ય હોય ત્યારે નિશ્ચય
ગૌણ હોય. આ રીતે પ્રયોજનાશ્રિત કોઈ વાર નિશ્ચય પ્રધાન અને કોઈ વાર વ્યવહાર પ્રધાન
આગમ ગ્રંથમાં હોય છે.
તેમાં ક્યારેય પણ અભેદને ગૌણ કરવામાં આવે નહિ તેમ જ ભેદને મુખ્ય કરવામાં આવે નહિ.
અભેદને પ્રધાન કરવો તે નિશ્ચય છે અને ભેદને ગૌણ કરવો તે વ્યવહાર છે. એટલે અધ્યાત્મ
દ્રષ્ટિના શાસ્ત્રોમાં સર્વત્ર નિશ્ચયની મુખ્યતાથી જ કથન હોય છે અને વ્યવહાર સર્વત્ર ગૌણ હોય
છે. આ મુખ્ય–ગૌણની શૈલી જેઓ નથી સમજતા તેઓને પોતાની ઊંધી માન્યતાથી એમ લાગે છે
કે “આ એકાંત નિશ્ચય છે.” પરંતુ તેમની તે માન્યતા ખોટી છે. અધ્યાત્મમાં નિશ્ચય–વ્યવહારનું
પ્રયોજન એ છે કે બંનેને યથાર્થ જાણ્યા પછી નિશ્ચયસ્વભાવની દ્રષ્ટિ વડે વ્યવહારનું લક્ષ છોડી
દેવું એટલે કે વ્યવહારનો નિષેધ કરવો–જો આમ કરે તો જ શુદ્ધાત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે.
જ્ઞાનને અનેકાંત કહી શકાય છે. કેમકે અનેકાંતનું જ્ઞાન પણ સમ્યક્ એકાંત એવા નિજપદની
પ્રાપ્તિ કરાવવા સિવાય અન્ય હેતુએ ઉપકારી નથી. ઉઘાડ જ્ઞાન વડે નિશ્ચય વ્યવહારને જાણીને જો
નિશ્ચય સ્વભાવ તરફ ન ઢળે અને વ્યવહારના જ લક્ષમાં અટકી રહે તો તેને સમ્યક્ એકાંત એવા
નિજપદની પ્રાપ્તિ થાય નહિ, અને તેથી તેનું નિશ્ચય વ્યવહારનું જાણપણું તે અનેકાંત કહી શકાય
નહિ. અધ્યાત્મ દ્રષ્ટિમાં તો અનેકાંત બતાવ્યા પછી સમ્યક્ એકાંત સ્વભાવમાં ઢાળવાનું જ
પ્રયોજન છે; માટે અધ્યાત્મ ગ્રંથોમાં સર્વત્ર અભેદ જ પ્રધાન છે; અને એના અભ્યાસથી જ
શુદ્ધાત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે.