ઃ પ૮ઃ આત્મધર્મઃ ૩૯
મારૂં સ્વરૂપ નથી–એવી માન્યતાપૂર્વક આત્માનું ધ્યાન
કરતાં સિદ્ધ પ્રભુ જેવો અનુભવ થાય છે.
૬૨. પ્ર.– જીવ સિદ્ધ ભગવાનને ભાવ નમસ્કાર ક્યારે
કરે છે?
ઉ.– સાધકદશાની શરૂઆતથી સાધકદશાની પૂર્ણતા
સુધી સિદ્ધ ભગવાનને નમસ્કાર કરે છે.
૬૩. પ્ર.– સિદ્ધદશા સાદિ અનંત કેમ છે?
ઉ.– કેમકે તે સિદ્ધદશા પોતાના સ્વસ્વભાવને
અવલંબીને પ્રગટી છે તેથી તે ધ્રુવ છે. સિદ્ધદશા તે
સ્વભાવભૂત છે, એટલે પ્રગટયા પછી તેનો કદી નાશ
થતો નથી. જે ભાવ સ્વભાવભૂત હોય તેનો કદી નાશ
થાય નહિ.
૬૪. પ્ર.– આત્માને સિદ્ધસમાન સ્થાપ્યો એટલે કે
સિદ્ધદશા જ આત્માની છે, તો પછી શ્રાવક–મુનિદશા
આવે તે કોની છે?
ઉ.– શ્રાવક–મુનિદશા તે જો કે આત્માની જ પર્યાયો
છે પરંતુ અહીં તો આત્માનો પૂરો સ્વભાવ બતાવવો છે
તેથી પૂરી અવસ્થા તે જ આત્માનું સ્વરૂપ છે પણ
શ્રાવકમુનિ વગેરે અધુરી અવસ્થા તે આત્માનું સ્વરૂપ
નથી. જે શ્રાવક કે મુનિદશા જેટલો આત્માને માને તે
સંપૂર્ણ શુદ્ધ આત્માને ઓળખી શકે નહિ.
૬પ. પ્ર.– સર્વાર્થસિદ્ધિનો ભવ તેમજ તીર્થંકરગોત્ર તે
આત્માના આશ્રયે છે કે કેમ?
ઉ.– સર્વાર્થસિદ્ધિની સામગ્રી અને તીર્થંકરગોત્ર એ તો
બંને જડ છે–પુદ્ગલોને આધારે છે; પરંતુ જે રાગથી તે
સર્વાર્થસિદ્ધિનો ભવ મળે કે તીર્થંકરગોત્ર બંધાય તે રાગ
પણ ખરી રીતે આત્માના આશ્રયે નથી. કેમ કે જે ભાવ
આત્માના આશ્રયે હોય તે ભાવ આત્માના આશ્રયે
સદાય ટકી રહેવો જોઈએ. પણ રાગાદિ ભાવ તો નાશ
પામી જાય છે, માટે તેનો આધાર આત્મા નથી.
સમ્યગ્દર્શનાદિ જે ગુણો પ્રગટે તેનો આધાર આત્મા છે.
૬૬. પ્ર.– સિદ્ધ ભગવાનને કયું ગુણસ્થાન હોય?
ઉ.– સિદ્ધ ભગવાનને એકે ગુણસ્થાન હોય નહિ; કેમ
કે જે ચૌદ ગુણસ્થાન છે તે બધાય સંસારી જીવને જ હોય
છે, ગુણસ્થાનનું કારણ મોહ અને યોગ છે,
સિદ્ધભગવાનને મોહ કે યોગ હોતા નથી તેઓ
ગુણસ્થાનથી પાર (મુક્ત) છે.
૬૭. પ્ર.–જ્ઞાનીઓ કહે છે કે–નવમી ગ્રૈવેયકે જનારા
અનંત જીવો અત્યારે નરક–નિગોદમાં પડયા છે–તો તેનું
શું કારણ?
ઉ.–શુભભાવવડે નવમી ગ્રૈવેયક સુધી જવા છતાં તે
જીવો આત્માનું સાચું સ્વરૂપ સમજ્યા નહિ અને
મિથ્યાત્વ છોડયું નહિ તેથી તેઓને સંસારપરિભ્રમણ ટળ્યું
નહિ.
પરિભ્રમણનું કારણ વિકાર હોવાથી તે સદા બદલ્યા કરે છે
એટલે અજ્ઞાની જીવ શુભરાગ પલટીને અલ્પકાળમાં
અશુભરાગ કરીને નરકાદિમાં જાય છે અને તત્ત્વનો
વિરોધી હોવાથી પરંપરા તે નિગોદ જાય છે. સંસારમાં
ભ્રમણ કરતા જીવનો સૌથી વધારે કાળ નિગોદમાં જ
જાય છે.
૬૮. પ્ર.–સમયસારનું સ્વરૂપ આત્માથી સમજે તેને શું
મળે?
ઉ.–સમયસાર એટલે શુદ્ધાત્મસ્વરૂપ; તેને જે આત્મા
સમજે તે જીવ તેવા શુદ્ધાત્માને પામે અર્થાત્ રત્નત્રયીને
પામીને તે જીવ અલ્પકાળમાં પંચમગતિ જે મોક્ષ તેને
પામે.
૬૯. પ્ર.–આ જીવને અનંત ભવો કોનાં કારણે થયા?
ઉ.–પોતાના આત્માની ઓળખાણ ન કરી તેના કારણે
અનંતભવ થયા છે.
૭૦. પ્ર.–તે અનંતભવ કેમ ટળે?
ઉ.–પોતાના આત્માની સાચી સમજણ (સમ્યગ્દર્શન)
છે.
૭૧. પ્ર.–અહીં નમસ્કાર કોને કર્યાં અને શું સમજીને
કર્યા છે?
ઉ.–અહીં સિદ્ધભગવંતોને નમસ્કાર કર્યા છે. જેમ
સિદ્ધભગવાન સર્વ પ્રકારે શુદ્ધ છે તેમ મારો સ્વભાવ પણ
સર્વ પ્રકારે શુદ્ધ સિદ્ધ સમાન જ છે– એમ સિદ્ધ સમાન
પોતાના આત્માને સ્વીકારીને અહીં નમસ્કાર કર્યા છે.
૭૨. પ્ર.–જેમાં એક સમયમાં અનંત ગુણોની અનંત
આનંદમય પૂર્ણ અવસ્થા છે એવી સિદ્ધદશાને કોની ઉપમા
આપશો?
ઉ.–આ જગતમાં એવી કોઈ જ વસ્તુ નથી કે જેની
સાથે સિદ્ધદશાને સરખાવી શકાય! એટલે સિદ્ધદશા
અનુપમ છે. સિદ્ધની ઉપમા સિદ્ધને. અર્થાત્ સિદ્ધદશા
કેવી? કે જેવા સિદ્ધ ભગવાન તેવી.
૭૩. પ્ર.–સિદ્ધ ભગવાનને શરીર વગેરેનો સંયોગ તો
હોતો નથી, તો પછી સિદ્ધ ભગવાનને સુખ કઈ વસ્તુનું?
ઉ.–સુખ તે જીવનો સ્વભાવ છે. સુખ કે દુઃખ
પરવસ્તુને આધારે નથી. સંસારી જીવ પણ શરીર, પૈસા,
ખોરાક વગેરેનો ભોગવટો કરતો નથી પરંતુ તેને જાણે છે
અને રાગ કરીને તે રાગને જ ભોગવે છે. અને સિદ્ધ–
ભગવાન સંપૂર્ણ જ્ઞાન કરે છે અને રાગ કરતા નથી તેથી
તેઓ પોતાના વીતરાગ અનાકુળ સ્વભાવને ભોગવે છે,
તેનું જ સુખ છે. દરેક જીવ પોતાની પર્યાયમાં જ સુખ–
દુઃખને ભોગવે છે. સિદ્ધ ભગવાનની પર્યાય સંપૂર્ણ
જ્ઞાનમય શુદ્ધ હોવાથી તેઓ સંપૂર્ણ સુખને ભોગવે છે.
(ચાલું...)