કરવો જોઈએ. પૈસા વગેરે પરદ્રવ્યમાં દુઃખ નથી, તેમજ તેના અભાવથી
દુઃખનો અભાવ થતો નથી, આ કથનનો અર્થ એવો ન સમજવો કે પૈસા
વગેરેનો પ્રેમ રાખી મૂકવાનું કહે છે! પૈસા વગેરે પ્રત્યેની રુચિ તે તો તીવ્ર
દુઃખ છે. પરંતુ પૈસા વગેરેનો સંયોગ છૂટવા માત્રથી દુઃખથી છૂટાતું નથી.
ખરેખર દુઃખનું મૂળ કારણ અજ્ઞાન છે તે અજ્ઞાનને જ પહેલાં છોડવું જોઈએ.
પૈસા વગેરે પરદ્રવ્યોનો ત્યાગ આત્મા કરતો નથી પણ પૈસામાં સુખ એવી
મિથ્યામાન્યતા અને મમતાભાવ તે જ ફેંકી દેવા જેવા છે; આ રીતે મોહ
ટાળવો તે જ દુઃખ ટાળવાનો ઉપાય છે. એ ધ્યાન રાખવું કે જે જીવને પૈસા,
સ્ત્રી, આહાર વગેરે પ્રત્યેનો રાગ ટળી ગયો હોય તેને તે પ્રકારનો સંયોય
સ્વયમેવ હોતો જ નથી. જો દુઃખ અને તેનું કારણ પોતાની અવસ્થામાં માને
તો પોતામાંથી તે ટાળવાનો ઉપાય કરે, પણ જો દુઃખ અને તેનું કારણ
પોતામાં ન માને તો તે ટાળવાનો ઉપાય કેમ કરે? દુઃખ આત્માની
અવસ્થામાં જ છે અને તેનું કારણ અજ્ઞાન તથા રાગદ્વેષ છે; તે ટાળવાનો
ઉપાય સમ્યગ્જ્ઞાન અને વીતરાગતા જ છે–એમ જ્ઞાનીઓએ દર્શાવ્યું છે.
કરે છે, પણ જે સર્વ કષાયથી રહિત છે એવું પોતાના આત્મતત્ત્વનું સ્વરૂપ તે સમજીને જન્મ–મરણના અંતની
નિઃશંકતા આવી જાય તેની વાત અહીં જિનધર્મમાં છે. અનંતકાળે તત્ત્વ સમજવાના ટાણાં આવ્યા અને દેહ
છૂટવાનાં ટાણાં આવ્યાં એવા કાળે જો કષાયને મૂકીને આત્મસ્વરૂપ નહિ સમજે તો ક્યારે સમજશે? પુરુષાર્થ–
સિદ્ધઉપાયમાં તો કહ્યું છે કે જિજ્ઞાસુ જીવને પહેલાં સમ્યગ્દર્શનપૂર્વક મુનિપણાનો ઉપદેશ આપવો; તો અહીં તો
હજી પહેલાં સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવાની વાત છે. ભાઈ, માનવજીવનની દેહસ્થિતિ પુરી થતાં જો સ્વભાવની રુચિ
અને પરિણતિ સાથે ન લઈ જાય તો તેં તારા જીવનમાં કાંઈ આત્મકાર્ય કર્યું નથી. દેહ છોડીને જતાં જીવની સાથે
શું આવશે? જો જીવનમાં તત્ત્વ સમજવાની દરકાર કરી હશે તો મમતારહિત સ્વરૂપની રુચિ અને પરિણતિ સાથે
લઈ જશે. અને જો તે દરકાર નહિ કરી હોય તથા પરનાં મમત્વ કરવામાં જ જીવન કાઢયું હશે તો તેને માત્ર
મમતાભાવની આકુળતા સિવાય બીજું કાંઈ સાથે જવાનું નથી. કોઈપણ જીવને પર વસ્તુઓ સાથે આવતી નથી,
માત્ર પોતાનો ભાવ જ સાથે લઈ જાય છે.