bhAdrapada2473 2pa1
Indriyo chhe–em nathI, ane pAnch Indriyo chhe mATe gnAnano ughAD chhe–em paN nathI. gnAnanI paryAyamAn jeTalI
lAyakAt hatI teTalo ughAD thayo chhe, ane je paramANuomAn IndriyorUpe thavAnI lAyakAt hatI teo svayam IndriyarUpe
pariNamyA chhe. chhatAn banneno nimitta–naimittik meL chhe. je jIvane ek IndriyanA gnAnano ughAD hoy tene ek ja
Indriy hoy chhe, be vALAne be, traNavALAne traN, chAravALAne chAr ane pAnch IndriyanA ughADavALAne pAnch Indriyo
ja hoy chhe, tyAn bannenun svatantra pariNaman chhe, ekanA kAraNe bIjAmAn kAI thayu nathI.–Ane ja
nimittanaimittikasambandh kahevAy chhe.
4p. rAg dveShanun kAraN koN? –samyagdraShTine rAg dveSh kem thAy chhe?
prashna–jo karma AtmAne vikAr na karAvatAn hoy to, AtmAmAn vikAr thAy chhe tenun kAraN koN chhe?
samyagdraShTi jIvone to vikAr karavAnI bhAvanA hotI nathI chhatAn temane paN vikAr to thAy chhe, mATe karma vikAr
karAve chhe ne?
uttar–karma AtmAne vikAr karAve e vAt khoTI chhe. AtmAne potAnI paryAyanA doShathI ja vikAr thAy chhe;
karma vikAr karAvatun nathI paN AtmAnI paryAyanI tevI yogyatA chhe. samyagdraShTine rAg–dveSh karavAnI bhAvanA nathI
chhatAn rAgadveSh thAy chhe tenun kAraN chAritra guNanI tevI paryAyanI lAyakAt chhe. rAg–dveShanI bhAvanA nathI te to
shraddhAguNanI paryAy chhe ane rAgadveSh thAy chhe te chAritraguNanI paryAy chhe. puruShArthanI nabaLAithI rAg–dveSh thAy chhe
em kahevun te paN nimittathI kathan chhe. kharekhar to chAritraguNanI ja te te samayanI yogyatAne lIdhe ja rAgadveSh
thAy chhe.
46. samyak nirNayanun jor
prashna–vikAr thAy chhe te chAritraguNanI paryAyanI ja lAyakAt chhe, to pachhI jyAn sudhI chAritraguNanI paryAyamAn
vikAr thavAnI lAyakAt hoy tyAnsudhI vikAr thayA ja kare, em thatAn vikArane TALavAnun jIvane AdhIn rahyun nahi?
uttar–ekek samayanI svatantra lAyakAt chhe evo nirNay kayA gnAnamAn karyo? trikALIsvabhAv taraph DhaLyA
vagar gnAnamAn ekek samayanI paryAyanI svatantratAno nirNay thaI shake nahi. ane jyAn gnAn trikALIsvabhAvamAn DhaLyun
tyAn svabhAvanI pratItinA jore paryAyamAnthI rAg–dveSh thavAnI lAyakAt kShaNe kShaNe ghaTatI ja jAy chhe. jeNe svabhAvano
nirNay karyo tenI paryAyamAn lAmbokAL rAg–dveSh rahe evI lAyakAt hoy ja nahi, evun ja samyaknirNayanun jor chhe.
47. kAryamAn nimitta kAI karatun nathI chhatAn tene ‘kAraN’ kem kahyun?
kAryanA be kAraNo kahevAmAn AvyA chhe, temAn ek upAdAnakAraN chhe, te ja yathArtha kAraN chhe; bIjun nimitta–
kAraN te AropIt kAraN chhe. upAdAn ane nimitta e be kAraN kahevAno Ashay evo nathI ke banne bhegA thaIne
kArya kare chhe. jyAre upAdAn kAraN pote kArya kare chhe tyAre bIjI chIjane Arop karIne tene nimittakAraN kahevAy chhe,
paN te kharekhar kAraN nathI.
prashna– nimitta te kharekhar kAraN nathI chhatAn tene kAraN kem kahyun?
uttar–jene nimitta kahevAy chhe te padArthamAn tevA prakAranI (–nimittarUp hovAnI) lAyakAt chhe; tethI anya
padArthothI tene judun oLakhAvavA mATe tene ‘nimitta kAraN’ evI sangnA ApI chhe. gnAnano svabhAv sva–paraprakAshak
chhe tethI te parane paN jANe chhe, ane paramAn nimittapaNAnI lAyakAt chhe tene paN jANe chhe.
48. karmanA udayanA lIdhe jIvane vikAr thato nathI
jIvanI paryAyamAn jyAre vikAr thAy tyAre karma nimitta tarIke hoy ja. paN jIvanI paryAy ane karma e
banne bhegA thaIne vikAr karatA nathI. karmanA udayane lIdhe vikAr thato nathI, ane vikAr karyo mATe karmo udayamAn
AvyA–em nathI. ane jIv vikAr na kare tyAre karmo kharI jAy chhe tene nimitta kahevAy chhe. parantu jIve vikAr na
karyo mATe karmo kharyA e vAt barAbar nathI, te paramANuonI lAyakAt ja tevI hatI.
je dravyanI je samaye, je kShetre, jevA sanyogomAn ane je rIte jevI avasthA thavAnI hoy tevI te pramANe thAy
ja, temAn pher paDe ja nahi–e shraddhAmAn to vItarAgIdraShTi thaI jAy chhe, svabhAvanI draDhatA ne sthiratAnI ekatA chhe ane
vikArathI udAsInatA ne parathI bhinnatA chhe; temAn samaye samaye bhedavignAnanun ja kArya chhe.
49. naimittikanI vyAkhyA
prashna–naimittikano artha vyAkaraN pramANe to ‘nimittathI thAy te’ evo thAy chhe, ane ahIn to kahyun ke
nimittathI naimittikamAn kAI thatun nathI.
uttar– ‘nimittathI thAy te naimittik chhe arthAt nimitta janak ane naimittik jnya chhe’ e vyAkhyA
vyavahArathI kahevAy chhe; kharekhar nimittathI naimittik thatun nathI. paN upAdAnanun kArya te naimittik chhe ane jyAre