પરિણમીને સ્વને અને પરને જાણે છે. જેમ અંધકારમય કોટડીમાં રહેલો માણસ અંધારાને અને પોતાને જાણે છે,
પણ કાંઈ અંધારું જાણતું નથી. તેમ દેહમાં રહેલો ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્મા પોતે પોતાને અને પરને જાણે છે, પણ
કાંઈ દેહ કે ઈન્દ્રિયો જાણતાં નથી. પહેલાંં ભેદજ્ઞાન–વડે પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને સ્વતંત્ર જાણીને તેમાં એકાગ્રતા
કરવાથી સ્વપર પ્રકાશકતા લક્ષણવાળું જ્ઞાન જેટલી હદવાળું છે તેટલી હદે તે સંપૂર્ણ પરિણમી ગયું, અને
અનાકુળતા લક્ષણવાળું સુખ પણ સંપૂર્ણ ખીલી ગયું. તે આત્મા પોતે જ્ઞાન અને સુખ સાથે એકમેકપણે પરિણમી
આત્માથી ભિન્ન કોઈ પદાર્થોમાંથી સુખ આવ્યું નથી પણ આત્મા પોતે જ સુખમય થયો છે અને તે સુખમાં કોઈ
પ્રકારનો કંટાળો નથી. તેથી અનંતકાળ સુધી એવું ને એવું સુખ અનુભવ્યા કરશે, કદી પણ ‘હવે સુખ નહિ’ એવું
નહિ થાય. જો આકુળતા હોય તો કંટાળો આવે પણ આ સુખ તો સ્વાભાવિક હોવાથી અનાકુળ છે, તેમાં કંટાળો
શો? ઈન્દ્રિય વિષયોમાં જે સુખ કલપ્યું છે તે આકુળતાજનિત છે તેથી તેમાં કંટાળો આવી જાય છે. અમુક દૂધપાક
ખાઈને પછી કંટાળી જાય છે, કોઈ પણ ઈન્દ્રિયોના વિષયમાં કંટાળો આવ્યા વગર રહેતો નથી, કેમકે ત્યાં
વાસ્તવિક સુખ નથી. અને સ્વભાવમાંથી પ્રગટેલું આ અતીન્દ્રિય સુખ વાસ્તવિક સુખ છે, તેમાં ગમે તેટલું
ભોગવે પણ કંટાળો નથી, પણ આનંદ છે, આહ્લાદ છે. કેવળજ્ઞાન પહેલાંં સાધકદશા વખતે અનાકુળ આનંદ
અંશે પ્રગટ્યો હતો, તેમાં પણ ‘આટલો આનંદ બસ, હવે વધારે ન જોઈએ’ એમ કદી કંટાળો થતો ન હતો; પણ
અનુભવવડે પોતે અમર્યાદિત સુખ સ્વરૂપે થઈ જાય છે, તે જ સુપ્રભાત છે.
છે. ’ પહેલાંં પોતાના આવા નિરપેક્ષસ્વભાવના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરીને પછી શુદ્ધોપયોગના જોરે સમસ્ત ઘાતિકર્મો
તેમજ અધૂરા જ્ઞાનો સાથેનો સંબંધ તોડીને, ઈન્દ્રિયો અને શરીર વગર આત્મા પોતે જ જ્ઞાન અને આનંદરૂપે
પરિણમે છે. તેથી તે ‘સ્વયંભૂ’ આત્મા પોતે જ જ્ઞાન–આનંદસ્વભાવ છે. તેનો જ્ઞાન–આનંદ ક્યાંય બહારથી
લાવવો પડતો નથી. બધા આત્માનો સ્વભાવ આવો જ છે. પણ જ્યાં સુધી પોતે પોતાના આવા સ્વભાવને
સ્વકારતો નથી ત્યાં સુધી જીવને તે જ્ઞાન અને આનંદ વ્યક્ત થતા નથી. અને જ્યારે પોતાના સ્વભાવને
સ્વીકારીને તેમાં એકાગ્ર થાય છે ત્યારે, પોતાના જે જ્ઞાન અને આનંદ ત્રિકાળ શક્તિરૂપ છે તે જ પર્યાયરૂપે
વ્યક્ત થાય છે, અને પછી તે સદા એમ ને એમ રહે છે.
સ્વભાવનો મહિમા લાવી તે તરફના વલણથી શદ્ધોપયોગ પ્રગટ કરવો. કોઈ પણ આત્માનો સ્વભાવ અજ્ઞાનરૂપ
કે પુણ્ય–પાપરૂપ નથી. પણ જ્ઞાન અને સુખમય સ્વભાવ બધા આત્માનો છે. વસ્તુનો સ્વભાવ પરની અપેક્ષા
રાખતો નથી, તેથી આત્માનો જ્ઞાન અને આનંદસ્વભાવ પરથી નિરપેક્ષ છે. આત્માનો સ્વભાવ જ પવિત્ર છે, તે
પર્યાયમાં પૂર્ણ પ્રગટ્યો ત્યાં સ્વયમેવ જ્ઞાન ને સુખ હોય છે, તેમાં તેને કોઈ બીજાની જરૂર નથી. પૂર્ણ જ્ઞાન અને
સુખ પ્રગટ્યા ન હતા ત્યારે પણ બીજાની જરૂર ન હતી. પૂર્ણ પર્યાય હો કે અધૂરો પર્યાય હો, પણ સ્વભાવ તો
પરથી નિરપેક્ષ હોવાથી ભગવાન આત્માને જ્ઞાન–આનંદ ઈન્દ્રિય વગર જ હોય છે.
પોતે જ જ્ઞાન રૂપે અને આનંદરૂપે પરિણમી જાય છે, તે જ્ઞાન અને આનંદને પર સાથે સંબંધ નથી. સ્વદ્રવ્યમાં
પરિણમીને પોતે જેટલો અકષાયરૂપ થાય તેટલું જ્ઞાન ને સુખ થાય છે. આવો સ્વાવલંબી આત્મસ્વભાવ છે. તે
સ્વભાવની પ્રતીતિ પણ સ્વાવલંબી છે, તેનું જ્ઞાન સ્વાવલંબી છે, આનંદ સ્વાવલંબી છે, પુરુષાર્થ સ્વાવલંબી છે.
સ્વાવલંબીનું બધું સ્વાવલંબી છે. આવા સ્વભાવના અવલંબને જે શ્રદ્ધા અને સ્થિરતા પ્રગટી તેના જોરે
આત્મામાં સ્વકાળની પૂર્ણતા થાય છે અને સાદિ અનંતકાળ પૂર્ણ જ્ઞાનાનંદીપણે આત્મા પરિણમે છે, એ જ મહાન
સુપ્રભાત માંગળિક છે.