(૧૦) भेद विज्ञान जग्यो जिन्हके घट
शीतल चित्त भयौ जिम चंदन।
केलि करै शिवमारगमें
जगमांहि जिनेसुरके लधुनंदन।।
सत्य सरूप सदा जिन्हके
प्रगट्यो अवदात मिथ्यात–निकंदन।
सांत दशा तिन्हकी पहिचानी
करै कर जोरि बनारसी वंदन।।
–नाटक–समयसार–
(૧૧) સુર–અસુર–નરપતિ વંદ્યને, પ્રવિનષ્ટ ઘાતિકર્મને,
પ્રણમન કરું હું ધર્મકર્તા તીર્થ શ્રીમહાવીરને. ૧.
વળી શેષ તીર્થંકર અને સૌ સિદ્ધ શુદ્ધાસ્તિત્વને,
મુનિ જ્ઞાન–દ્રગ–ચારિત્ર–તપ–વીર્યાચરણ સંયુક્તને. ૨.
તે સર્વને સાથે તથા પ્રત્યેકને પ્રત્યેકને.
વંદું વળી હું મનુષ્યક્ષેત્રે વર્તતા અર્હંતને ૩.
–પ્રવચનસાર–
(૧૨)
: ફાગણ : ૨૪૭૪ : આત્મધર્મ : ૭૭ :
મોક્ષદશારૂપી કાર્ય પ્રગટે છે તથા ભેદનું લક્ષ ને રાગ તૂટી જાય છે. પરદ્રવ્ય તો જુદાં છે જ.
(૨૦) મોક્ષાર્થીને કોનું આલંબન છે? :– એક માત્ર ચૈતન્યતત્ત્વ સિવાય બીજા કોઈનું આલંબન મોક્ષાર્થીને નથી.
મારા ચૈતન્યતત્વની એકાગ્રતાવડે જેટલી જ્ઞાતાદ્રષ્ટાભાવની નિર્મળતા વધતી જાય છે તેટલો જ હું છું, અને
રાગાદિ નાશ થતા જાય છે માટે તે હું નથી. આમ ભેદ પાડીને ચૈતન્યસ્વભાવના અનુભવમાં લીનતા કરવી તે જ
પરમાનંદથી ભરપૂર મોક્ષ દશાનો ઉપાય છે.
આ પ્રમાણે પંચમકાળના જીવોને મુક્તિનો માર્ગ આચાર્ય ભગવાને કરુણાથી ઉપદેશ્યો છે અને
પંચમકાળના જીવો તે સમજીને મુક્તિમાર્ગ પ્રગટ કરી શકે છે.
‘શ્રી મંડપ’ની દીવાલેથી
ભગવાનશ્રી કુન્દકુન્દ – પ્રવચન મંડપની દીવાલો પર લખાયેલાં
જ્ઞાન, ધ્યાન, ભક્તિ અને વૈરાગ્યથી ભરપૂર
પુરુષાર્થપ્રેરક વચનામૃત
(૧) હે શિવપુરીના પથિક! :– પ્રથમ ભાવને જાણ. ભાવરહિત લિંગથી તારે શું પ્રયોજન છે? શિવપુરીનો પંથ
જિનભગવંતોએ પ્રયત્નસાધ્ય કહ્યો છે. –ભાવપ્રાભૃત–
(૨) સુણી ‘ઘાતિકર્મવિહીનનું સુખ સૌ સુખે ઉત્કૃષ્ટ છે’ શ્રદ્ધે ન તેહ અભવ્ય છે ને ભવ્ય તે સંમત કરે. –પ્રવચનસાર–
(૩) હે ભાઈ, જો તારી શક્તિ હોય તો અહો! ધ્યાનમય પ્રતિક્રમણાદિક કરજે અને જો એટલી શક્તિ ન હોય તો ત્યાં
સુધી શ્રદ્ધા તો જરૂર કરજે. –નિયમસાર–
(૪) કુંદપુષ્પની પ્રભા ધરનારી જેમની કીર્તિવડે દિશાઓ વિભૂષિત થઈ છે, જેઓ ચારણોના (ચારણઋદ્ધિધારીમહા
મુનીઓના) સુંદર હસ્તકમળોના ભ્રમર હતા અને જે પવિત્રાત્માએ ભરત ક્ષેત્રમાં શ્રુતની પ્રતિષ્ઠા કરી છે, તે વિભુ
કુંદકુંદ આ પૃથ્વીપર કોનાથી વંદ્ય નથી? –અર્થાત્ સર્વથી વંદ્ય છે. (ચંદ્રગિરિ પર્વતપરનો શિલાલેખ)
(૫) યતીશ્વર (શ્રીકુંદકુંદસ્વામી) રજઃસ્થાનને–ભૂમિતળને છોડીને ચાર આંગળ ઉંચે આકાશમાં ચાલતા હતા, તે દ્વારા
હું એમ સમજું છું કે, તેઓશ્રી અંદરમાં તેમ જ બહારમાં રજથી (પોતાનું) અત્યંત અસ્પૃષ્ટપણું વ્યક્ત કરતા હતા.
(અંદરમાં તેઓ રાગાદિક મળથી અસ્પૃષ્ટ હતા અને બહારમાં ધૂળથી અસ્પૃષ્ટ હતા.) (વિધ્યગિરિ શિલાલેખ)
(૬) આત્મામાં સ્થિર થવાથી મોક્ષ થાય છે માટે તમે તે આત્માને પ્રયત્નવડે જાણો અને તેને ત્રિવિધે શ્રદ્ધો કે જેથી
મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય. –ભાવપ્રાભૃત–
(૭) જિનેન્દ્રદેવોએ જિનશાસનમાં એમ કહ્યું છે કે પૂજાદિકમાં અને વ્રતથી પુણ્ય છે તથા મોહ અને ક્ષોભરહિત એવો
આત્માનો પરિણામ તે ધર્મ છે. –ભાવપ્રાભૃત–
(૮) નહિ માનતો–એ રીત પુણ્યે પાપમાં ન વિશેષ છે, તે મોહથી આચ્છન્ન ઘોર અપાર સંસારે ભમે. –પ્રવચનસાર–
(૯) હે ભાઈ! તું કોઈ પણ રીતે મહા કષ્ટે અથવા મરીને પણ તત્ત્વોનો કૌતૂહલી થઈ આ શરીરાદિ મૂર્ત દ્રવ્યોનો એક
મુહૂર્ત (બે ઘડી) પાડોશી થઈ આત્માનો અનુભવ કર કે જેથી પોતાના આત્માને સર્વ પરદ્રવ્યોથી જુદો વિલસતો દેખી
આ શરીરાદિ મૂર્તિક પુદ્ગલ દ્રવ્ય સાથે એકપણાના મોહને તું તુરત જ છોડશે. –આત્મખ્યાતિ–
आत्मा ज्ञानं स्वयं ज्ञानं ज्ञानादन्यत्करोति किम्।
परभावस्य कर्तात्मा मोहोऽयं व्यवहारिणाम्।।