ATMADHARMA With the permisdon of the Baroda Govt. Regd No. B. 4787
order No. 30/24 date 31 - 10 - 4
વસ્તત્વગણન સમજણ
૫૧ મા અંકમાં ‘રમણના દાદા’ ની વાર્તા
લખીને અસ્તિત્વગુણની સમજણ આપી હતી. આ
વખતે વસ્તુત્વગુણની સમજણ આપવાની છે. આ
ગુણો ખાસ સમજવાના છે.
જેમ અસ્તિત્વગુણ બધાં દ્રવ્યોમાં છે, તેમ આ
વસ્તુત્વગુણ પણ બધાં દ્રવ્યોમાં છે. જીવમાં પણ છે, ને
અજીવમાં પણ છે.
વસ્તુત્વ એટલે વસ્તુપણું. જીવનું વસ્તુપણું શું?
જીવમાં જ્ઞાન વગેરે ગુણો વસે છે તે જીવનું વસ્તુપણું છે.
અને અજીવમાં (–પુદ્ગલમાં) રંગ, રસ વગેરે ગુણો વસે
છે તે અજીવનું વસ્તુત્વ છે. દરેક દ્રવ્યમાં પોતાના ગુણ–
પર્યાયો વસેલાં છે. એ જ તેનું વસ્તુત્વ છે.
દ્રવ્ય પોતાના ગુણ–પર્યાયમાં રહે છે. ને ગુણ–
પર્યાય પોતાના દ્રવ્યમાં રહે છે–આન પ્રયોજનભૂત અર્થ
ક્રિયા પણ કહેવાય છે, અને આ જ વસ્તુત્વગુણનું કાર્ય છે.
આ વસ્તુત્વગુણથી એમ સમજાય છે કે જીવ
શરીરમાં વસતો નથી પણ પોતાના જ્ઞાનાદિઅનંત
જ્ઞાન ગુણ પુસ્તકમાં વસતો નથી પણ જીવમાં
જ વસે છે.
× × ×
વસ્તુત્વગુણ સંબંધી સંવાદ
[૧] શ્રીકાન્ત : જીવ શરીરમાં વસે છે?
જ્ઞાનચંદ્ર : ના, જીવ શરીરમાં વસતો નથી.
શ્રીકાન્ત : તો જીવ ક્યાં વસે છે?
જ્ઞાનચંદ્ર : જીવ તો પોતાના જ્ઞાનાદિ અનંત
ગુણોમાં વસે છે.
શ્રીકાન્ત : જીવ શરીરમાં કેમ નથી વસતો?
જ્ઞાનચંદ્ર : કેમ કે જીવમાં ‘વસ્તુત્વ’ નામનો
ગુણ છે, તેથી તે પોતાના ગુણોમાં જ વસે છે, પણ
બીજામાં વસતો નથી.
વસવું એટલે રહેવું; વસે છે એટલે રહે છે)
× × ×
[૨] શ્રીકાન્ત : શરીરમાં રંગ વસે છે?
જ્ઞાનચંદ્ર : હા; શરીરમાં રંગ વસે છે, કેમકે
શરીર પુદ્ગલ છે.
શ્રીકાન્ત : શરીરમાં જ્ઞાન વસે છે?
જ્ઞાનચંદ્ર : ના; શરીરમાં જ્ઞાન વસતું નથી.
શ્રીકાન્ત : શરીરમાં જ્ઞાન કેમ વસતું નથી?
જ્ઞાનચંદ્ર : કેમ કે જ્ઞાનગુણ શરીરનો નથી પણ
જીવનો છે, તેથી તે જીવમાં જ વસે છે. દરેક વસ્તુમાં
‘વસ્તુત્વ’ગુણ છે તેથી જે વસ્તુના જે ગુણો હોય તે
વસ્તુમાં જ તે ગુણો વસે છે. વસ્તુના ગુણો વસ્તુની
બહાર વસતા નથી.
આ પ્રમાણે વસ્તુત્વગુણને ઓળખીને પોતાના
આત્માની સમજણ કરવી; વસ્તુત્વગુણ એમ બતાવે છે
કે પોતાની મૂડી પોતામાં જ વસે છે.
ફાગણ માસના પ્રશ્નોના જવાબ
જવાબ (૧) અજીવ વસ્તુઓમાં પણ ગુણો
હોય છે. જીવ વસ્તુમાં જીવના ગુણો હોય છે ને અજીવ
વસ્તુઓમાં અજીવના ગુણો હોય છે.
જવાબ (૨) જીવ પોતાના જ્ઞાન વગેરે
ગુણોમાં વસે છે. જ્ઞાન જીવમાં વસે છે. જ્ઞાનગુણ
આત્માનો જ છે. જે આત્માનો ગુણ હોય તે આત્મામાં
રહે છે.
જવાબ (૩) સામાયિક જીવમાં હોય છે, કેમકે
તે જીવની શુદ્ધ દશા છે. રબરનો ઉંદર અજીવ છે, કેમ
કે રબર અજીવ પદાર્થ છે. ખોટું જ્ઞાન જીવમાં હોય છે
અને શાસ્ત્રનું જ્ઞાન પણ જીવમાં હોય છે, અજીવમાં
જ્ઞાન હોતું નથી. સંસાર, મોક્ષ, પુણ્ય અને પાપ એ
ચારે વસ્તુઓ જીવમાં હોય છે.
આ વખતે કુલ ૭૬ બાળકોના જવાબ આવ્યા
હતા, તેમાંથી ૪૦ બાળકોના જવાબ સાચા હતા.
નવા પ્રશ્નો
(૧) આત્મદેવ કેવા છે તે ટુંકામાં ઓળખાવો.
(૨) અસ્તિત્વગુણ એટલે શું? તે ગુણ જીવમાં
હોય કે અજીવમાં?
(૩) નીચે લખેલા ગુણોમાંથી કયા કયા ગુણો
તમારામાં છે? અને કયા કયા ગુણો અજીવમાં છે તે
બતાવો–અસ્તિત્વ, જ્ઞાન, રંગ, સુખ, વસ્તુત્વ.
(વધારાનો પ્રશ્ન)
શ્રી મહાવીર ભગવાન પછી થયેલા એક મહાન
ધર્માત્માનું નામ શોધી કાઢો કે જેનો પહેલો અને ત્રીજો
અક્ષર સરખો હોય, તથા બીજો અને ચોથો અક્ષર પણ
સરખો હોય, અને જે મોક્ષમાં જવાના હોય.
(આ વધારાના પ્રશ્નનો સંબંધ ઈનામ સાથે નથી.)
મુદ્રક : જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, અનેકાન્ત મુદ્રણાલય, મોટા આંકડિયા, સૌરાષ્ટ્ર તા. ૧૦ – ૪ – ૪૮
પ્રકાશક : શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મન્દિર ટ્રસ્ટ સોનગઢ વતી જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, મોટા આંકડિયા, કાઠિયાવાડ