: પોષ–માહ : ૨૪૭૫ : આત્મધર્મ : ૭૭ :
પ્રશ્ન:– આસ્તિક એટલે શું?
ઉત્તર:– જેઆ આત્મા અને પરમાત્માના અસ્તિત્વનો યથાર્થસ્વરૂપે સ્વીકાર કરે તેઓને આસ્તિક કહેવાય છે.
પ્રશ્ન:– નાસ્તિક એટલે શું?
ઉત્તર:– જેઓ આત્મા અને પરમાત્માના અસ્તિત્વને યથાર્થસ્વરૂપે ન માને, અગર તો વિપરીતરૂપે માને
તેઓ નાસ્તિક છે.
પ્રશ્ન:– જૈનમત આસ્તિક છે કે નાસ્તિક છે?
ઉત્તર:– જૈનમત આસ્તિક છે.
પ્રશ્ન:– શું જૈનમત ઈશ્વરનું હોવાપણું માને છે?
ઉત્તર:– હા, જૈનમતમાં જ ઈશ્વરનું હોવાપણું યથાર્થપણે માનવામાં આવ્યું છે.
પ્રશ્ન:– જૈનમતમાં ઈશ્વરને કઈ રીતે માનવામાં આવે છે?
ઉત્તર:– જે આત્માઓએ પોતાની જ્ઞાનશક્તિનો સંપૂર્ણ વિકાસ કર્યો છે અને રાગ–દ્વેષને સંપૂર્ણ દૂર કર્યા છે
તે આત્માઓ ઈશ્વર છે, તેમને ભગવાન, જિનદેવ, પરમાત્મા, સિદ્ધ અરિહંત, શુદ્ધઆત્મા વગેરે નામથી પણ
ઓળખાય છે.
પ્રશ્ન:– તે ઈશ્વર શું કરે છે?
ઉત્તર:– તેઓ પોતાના જ્ઞાનથી આખા જગતને જાણે છે, અને પોતાના આત્માના આનંદને ભોગવે છે.
તેઓ આ જગતનું કોઈ કરતા નથી. તેઓ જગતને જાણનારા છે પણ કરનારા નથી.
પ્રશ્ન:– તેઓ આ જગતનું કરનારા કેમ નથી?
કેમકે આ જગતના બધાય પદાર્થો પોતપોતાનું કામ પોતપોતાની મેળે કર્યા જ કરે છે, તેને કોઈ બીજા
કરનારની જરૂર જ નથી. સ્વભાવથી જ દરેક પદાર્થો કાર્યવાળાં છે.
ઉત્તર:– વળી ઈશ્વરને રાગ–દ્વેષ જ નથી. રાગ–દ્વેષ વિના કર્તાપણાની વૃત્તિ હોય જ નહિ. ‘હું આમ કરું કે
તેમ કરું’ એવી જ્યાં વૃત્તિ હોય ત્યાં રાગ–દ્વેષ અને આકુળતા હોય; જ્યાં આકુળતા હોય ત્યાં દુઃખ હોય, અને
જેને દુઃખ હોય તે ઈશ્વર હોઈ શકે નહિ. ઈશ્વરને દુઃખ ન હોય, રાગ–દ્વેષ ન હોય.
જો ઈશ્વર કરનાર હોય તો તે આ જગતમાં કોઈ જીવને દુઃખી શા માટે કરે? મારી શા માટે નાંખે? પાપ
શા માટે કરાવે? –માટે ઈશ્વર તે કાંઈ કરતા નથી, પણ જીવોને પોતાની લાયકાત પ્રમાણે તે તે અવસ્થાઓ સ્વયં
થયા જ કરે છે. અજ્ઞાન અને રાગ–દ્વેષથી જીવો પોતાની મેળે જ દુઃખી થાય છે, ઈશ્વર તેમને દુઃખી નથી કરતા.
અને જ્ઞાન તથા વીતરાગથી જીવો પોતાની મેળે જ સુખી થાય છે, કાંઈ ઈશ્વર તેમને સુખ નથી આપતા.
ઈશ્વર તો સંપૂર્ણ સુખી આત્મા છે, તે કૃતકૃત્ય છે. તેમને કાંઈ ઉપાધિ નથી. પરનું કરવાની ઈચ્છા તે તો
આકુળતા છે, ને આકુળતા તો દુઃખ છે. ઈશ્વર એક નથી પણ અનંત છે.
પ્રશ્ન:– ઈશ્વરને આ સૃષ્ટિના કર્તા નહિ માનવાથી તો જૈનો નાસ્તિક ઠરશે?
ઉત્તર:– બિલકુલ નહિ; ‘ઈશ્વરને સૃષ્ટિના કર્તા માનવાથી જ આસ્તિકપણું છે અને ઈશ્વરને સૃષ્ટિના કર્તા
ન માનવાથી નાસ્તિકપણું છે’ –એ માન્યતા સર્વથા ભ્રમ છે. આત્મા અને પરમાત્માનાં અસ્તિત્વને યથાર્થસ્વરૂપે
માનનાર આસ્તિક છે. જૈનમતમાં જ આત્મા અને પરમાત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ માનવામાં આવ્યું છે તેથી
ખરેખર જૈનમત જ આસ્તિક છે; અને જેઓ આત્મા અને પરમાત્મા (–ઈશ્વર) નું સ્વરૂપ વાસ્તવિક રીતે નથી
માનતા તેઓ ખરી રીતે નાસ્તિક છે.
પ્રશ્ન:– આ સૃષ્ટિના કર્તા ઈશ્વર છે–એમ માને તે આસ્તિક છે કે નાસ્તિક?
ઉત્તર:– પ્રથમ તો ઈશ્વર (પરમાત્મા) ના સાચા સ્વરૂપને તેમણે માન્યું નહિ; અને બીજું–જગતમાં અનંત જીવ
અને જડ પદાર્થો સ્વતંત્ર સ્વયંસિદ્ધ અનાદિ–અનંત છે, તેનો કોઈ કર્તા નથી, તે બધાં સ્વતંત્ર અસ્તિત્વવાળાં છે, છતાં
‘ઈશ્વરે તેઓને કર્યાં છે’ એમ માનીને તેઓના સ્વતંત્ર અસ્તિત્વનો નિષેધ કર્યો, તેથી ખરેખર તો તેઓ નાસ્તિક છે.
‘ઈશ્વર’ અર્થાત્ ‘પરમાત્મા’ તે સંપૂર્ણ સુખી આત્મા (–જીવ) છે. તે જ આત્મા સંપૂર્ણ સુખી હોય કે જે
આત્માને સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રગટ હોય. જો સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રગટ ન હોય–કાંઈ પણ અંશે અજ્ઞાન હોય–તો ત્યાં સુધી જીવને
સંપૂર્ણ સુખ ન હોય. ઈશ્વરને સંપૂર્ણ જ્ઞાન છે તેધી તે સંપૂર્ણ સુખી છે, જે સંપૂર્ણ સુખી હોય તેને જરા પણ દુઃખ ન હોય.
રાગ કે દ્વેષ અથવા કાંઈ નવું કરવાની વૃત્તિ તે દુઃખની નિશાની છે. ઈશ્વરને તે રાગ–દ્વેષ હોતા નથી.