આત્મામાં સુખ છે, તેથી શરીરનો અભાવ કરીને પણ સુખી થવા ઈચ્છે છે. પૈસા વગેરેમાંથી સુખ લેવા માગે છે
પણ તેમાં સુખ નથી. રપ લાખ રૂપિયા પડ્યા હોય, સ્ત્રી–પુત્ર હોય છતાં જ્યાં અપમાન થાય છે ત્યાં દુઃખી થાય
છે, માટે તે રૂપિયામાં કે સ્ત્રી–પુત્રમાં ક્યાંય સુખ નથી. બળીને પણ સુખી થવા ઈચ્છે છે એટલે શરીર, લક્ષ્મી,
સ્ત્રી–પુત્ર બધું ચાલ્યું જાય તોપણ પોતે એકલો રહીને પણ સુખી થાય છે. પણ અજ્ઞાનીને એ વાતનો વિશ્વાસ
બેસતો નથી કે સુખ આત્મામાં છે, તેથી તે બહારમાંથી સુખને ગોતે છે. અજ્ઞાની પણ બધું જતું કરીને; એકલો
રહીને સુખી થવા ઈચ્છે છે પણ સુખ ક્યાં છે તેની ઓળખાણ નથી. પણ અવ્યક્તપણે એટલું તો આવે છે કે આ
જે સામગ્રીઓ પડી છે તેમાં સુખ નથી. પણ તે બધાના અભાવમાં સુખ છે. પર વસ્તુઓ અને તે પ્રત્યેનો રાગ
તથા દ્વેષ પણ જતો કરીને સુખી થવા માગે છે. તો પર વસ્તુઓથી ભિન્ન તેમ જ રાગ–દ્વેષ રહિત એવો ક્યો
પદાર્થ છે તેને ઓળખે તો તેના આધારે સુખ પ્રગટે. છ મહિનાની બાળકી હોય છતાં જ્યાં અપમાન થાય ત્યાં તે
બાળકીના રાગને છોડીને માતા બળી મરે છે, ને શરીરના દ્વેષને પણ જતો કરે છે. માટે એમ નક્કી થયું કે–સુખ
નથી તો કોઈ પર ચીજ માં; નથી પર ચીજ પ્રત્યેના રાગમાં, કે નથી પર ચીજ પ્રત્યેના દ્વેષમાં, પણ રાગ–
દ્વેષરહિત આત્માનો જ્ઞાતાદ્રષ્ટા સ્વભાવ છે, તેમાં જ સુખ છે.
ધર્મ છે, એને જ સુખ છે.
તો પહેલાંં નક્કી કરવું જોઈએ. આત્માના સુખ–શાંતિ ક્યાંય બહારમાંથી આવે નહિ, રાગમાંથી ન આવે, દ્વેષમાંથી
ન આવે, ને જે દુઃખદશા ટાળવી છે તેમાંથી પણ સુખ ન આવે, સુખ તો આત્મામાં છે, તે સ્વભાવની
ઓળખાણથી જ સુખ પ્રગટે છે.
સુખ આવે છે.
પણ અંતર તત્ત્વમાં જ જ્ઞાન ભર્યું છે તેમાંથી આવે છે, પણ અજ્ઞાનીને તેનો વિશ્વાસ નથી આવતો. સુખ
આત્માના અંતર સ્વભાવમાં છે. –આ વાત સમજાવવા માટે ભગવાનના દિવ્યધ્વનિનો ઉપદેશ છે.
જે વસ્તુની હયાતી માને તેને મેળવવાનો ઉપાય કરે. તેમ સુખ છે અને તે સુખનો ઉપાય પણ છે એમ માન્યું છે
તે સુખ મેળવવા પ્રયત્ન કરે છે. હવે તે સુખ ક્યાં છે અને તે સુખનો સાચો ઉપાય શું છે? તેની આ વાત ચાલે
છે. જે આત્મામાંથી અજ્ઞાન અને રાગદ્વેષ ટળીને સર્વજ્ઞતા ને વીતરાગતા થઈ ગઈ તે પરમાત્મા છે. જુઓ,
જીવોને રાગ ઓછો થતો દેખાય છે અને જ્ઞાન વધતું દેખાય છે, એમ જેના રાગદ્વેષ તદ્ન ટળી ગયા ને પૂરું જ્ઞાન
થઈ ગયું એવા વીતરાગ સર્વજ્ઞ