જે જીવ પોતાથી ભિન્ન ભગવાનનું શરણું માને છે તે રાંકો છે–પરનો ઓશિયાળો છે. જેણે ભગવાનનું શરણું માન્યું
તેણે ભગવાન તરફનો રાગ કરવા જેવો માન્યો, પણ રાગરહિત ચૈતન્યસ્વભાવને ન માન્યો; તેથી તે જીવ અધર્મી છે.
‘દીન ભયો પ્રભુ પદ જપે રે, મુક્તિ કહાંસે હોય?’ હું વિકારી છું, હું રાગી છું, ભગવાનની ભક્તિથી મારો ઉદ્ધાર થશે–
એમ રાંકો થઈને જે જીવ ભગવાનની પ્રાર્થના કરે છે તે જીવની મુક્તિ ક્યાંથી થાય? હું રાગી છું, અપૂર્ણ છું–એમ
માનીને પ્રભુપદની માગણી કરે તો પ્રભુપદ ક્યાંથી થાય? જે જીવ પોતાને ભગવાન–સ્વરૂપ માને તે જીવ મુક્ત થાય
છે. ભગવાને શુભરાગને ધર્મ કહ્યો નથી, છતાં જે જીવ ભગવાનની ભક્તિના શુભરાગથી ધર્મ માને છે તે જીવ
ખરેખર ભગવાનનો ભક્ત નથી પણ વિરોધી છે. પર્યાયમાં ક્ષણિક રાગ હોવા છતાં તેની પકડ છોડીને, રાગરહિત
આશ્રય કરીને મુક્તિ પામે છે. જે જીવ રાગરહિત સ્વભાવને માનતો નથી ને ક્ષણિક રાગની જ પકડ કરે છે તે જીવ
રાંકો છે; તે પરાશ્રય માની માનીને સંસારમાં રખડે છે.
એમ શ્રદ્ધા–જ્ઞાન થયા હોવા છતાં હજી પર્યાયમાં રાગ છે. જ્યાં સુધી રાગ હોય ત્યાં સુધી અશુભરાગ તો અમને
ન જ હો, પણ વીતરાગતાના નિમિત્ત પ્રત્યે લક્ષ હો, વીતરાગતાનું જ બહુમાન હો. શુભરાગ તૂટીને અશુભરાગ
અશુભભાવ થાય. ‘વીતરાગનું જ શરણ હો’ એમાં જ્ઞાનીની એમ ભાવના છે કે આ શુભ તૂટીને અશુભ ન હો
પણ શુભ તૂટીને વીતરાગતા હો. વીતરાગના બહુમાનનો રાગ થયો તે રાગ વખતે વીતરાગ તરફ લક્ષ હોય છે,
પણ કાંઈ વીતરાગ ભગવાન મુક્તિ આપતા નથી, હું મારી તાકાતથી જ રાગ તોડીને ભગવાન થવાનો છું. જો
આત્મામાં ભગવાન થવાની તાકાત ન હોય તો ભગવાન તેને કાંઈ કરી દેવા સમર્થ નથી. અને જો આત્મામાં જ
ભગવાન થવાની તાકાત છે તો તેને ભગવાનની ઓશિયાળ નથી. હું સ્વતંત્ર ભગવાન છું–એવા સ્વભાવના
ભાન વગર સ્વતંત્રતા પ્રગટે નહિ ને બંધન ટળે નહિ. વીતરાગ ભગવાનની પ્રાર્થનાના શુભરાગદ્વારા ત્રણકાળ
ત્રણલોકમાં ધર્મ થાય નહિ. જેને પોતાના સ્વત: શુદ્ધ સ્વભાવની ખબર નથી તે જીવ પોતાને દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર
વગેરેનો ઓશિયાળો માને છે. આચાર્યદેવ એવી માન્યતાવાળાને જીવ કહેતા નથી તે તો જડ જેવો છે–મૂઢ છે,
અનંતગુણનો પિંડ, પરમ પારિણામિકભાવસ્વરૂપ છે. તેને તું ઓળખ. શરીર–મન–વાણીનો કે પુણ્ય–પાપનો
આધાર ન રાખ. પર્યાયનો પણ આધાર છોડીને ત્રિકાળ સ્વભાવનો આધાર લે. પુણ્ય–પાપરહિત આત્મસ્વરૂપને
માન્યા વગર પુણ્ય–પાપ ટળશે નહિ.
મુક્તિ પામે. પણ જે જીવ પોતાના નિરુપાધિ શુદ્ધસ્વરૂપને ઓળખે નહિ તે જીવ શુભ શુભપરિણામને છોડે નહિ
ને તેની મુક્તિ થાય નહિ.