પ્રભાકરભટ્ટને સંબોધીને તે વખતે યોગીન્દ્રદેવે આ શાસ્ત્ર રચ્યું છે, પરંતુ સર્વ આત્માર્થી શ્રોતાઓને તે લાગુ પડે છે.
આર્ત્તધ્યાન છે, અને પરમાત્મા એટલે રાગાદિ રહિત જ્ઞાનસ્વભાવ; તે જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકાગ્રતા તે જ ધર્મધ્યાન
છે. આત્માનું સ્વરૂપ જ્ઞાન છે, તે જ્ઞાનની મર્યાદામાં પુણ્ય–પાપ નથી; એમ જ્ઞાનસ્વભાવને ઓળખીને તેમાં જ
એકાગ્રતા કરવા જેવી છે. સાધકને પુણ્ય–પાપ થાય ખરા પણ તેમાં એકાગ્રતા કરવા જેવી નથી.
આદરણીય છે તેમ બતાવ્યું, અને એ પરમાત્મા જેવો જ પોતાનો શુદ્ધ નિરંજન જ્ઞાનમય સ્વભાવ ત્રિકાળ છે તેની
ઓળખાણ કરાવી.
હવે શ્રીયોગીન્દ્રદેવ પરમાત્માનું સ્વરૂપ વર્ણવીને શિષ્યને કહે છે કે એવા પરમાત્માનું તું ધ્યાન કર!
लक्खु आलक्खें धरिवि थिरु मुणि परमप्पउ सो जि।। १६।।
નિર્વિકલ્પ નિત્યાનંદ સ્વભાવમાં સ્થિર કરીને તે પરમાત્માનું ચિંતવન કર.
સિદ્ધપણાને પ્રાપ્ત પરમાત્મસ્વભાવ જ ધ્યાન કરવા યોગ્ય છે, તું તેનું ધ્યાન કર! કઈ રીતે ધ્યાન કરવું તે કહે છે.
વિકલ્પથી કે રાગથી પરમાત્માનો વિચાર કરવો તે તો પુણ્ય છે. પણ પોતાના સ્વભાવને સિદ્ધપરમાત્મા
જણાય? અને સિદ્ધ ભગવાનનું ધ્યાન ક્યારે કર્યું કહેવાય? જેમ સિદ્ધને સંપૂર્ણ જ્ઞાન છે ને જરાય રાગાદિ નથી,
તેમ પોતાનો સ્વભાવ રાગાદિ રહિત પરિપૂર્ણ જ્ઞાન સ્વરૂપ છે;–એમ સ્વાશ્રયે શ્રદ્ધા કરીને પોતાને નિર્મળતાનો જે
અંશ પ્રગટ્યો તે રાગાદિ રહિત શુદ્ધ છે, અને તે અંશના નમૂનાવડે સિદ્ધ ભગવાનની પૂર્ણ શુદ્ધતાની ઓળખાણ
થાય છે. પણ જેણે પોતાના આત્માની શ્રદ્ધાદ્વારા રાગરહિત અંશને અનુભવ્યો નથી તેને સિદ્ધ પરમાત્માની
પ્રતીતિ થાય નહિ. શુદ્ધતાનો થોડોક નમૂનો પોતા પાસે હોય તો સિદ્ધ ભગવાનની પૂરી શુદ્ધતાનું માન કરે.
પોતાનો આત્મા રાગાદિ રહિત કેવળજ્ઞાનાદિસ્વરૂપ સિદ્ધ પરમાત્મા જેવાં જ છે, એવા સ્વભાવને ઓળખીને તેનું
જ ધ્યાન કરવું. એવા શુદ્ધાત્મનું ધ્યાન કરવું તે જ સાક્ષાત્ ઉપાદેય છે, એ સિવાય રાગાદિ કોઈ ઉપાદેય નથી.
પરમાત્માનું ધ્યાન કરવાનું કહ્યું છે તે પોતાથી ભિન્ન પરમાત્માનું નહિ, પણ પરમાત્માની જેમ પોતાનો
સિવાય સિદ્ધ કે અર્હંતનું લક્ષ કરવું તે સાચું ધર્મધ્યાન નથી પણ રાગ છે. અને પરમાર્થે રાગ તે આર્ત્તધ્યાન વડે
કદી ધર્મધ્યાન થાય નહિ. ૧૬