વગરના ભિન્ન ભિન્ન જ માનવામાં આવે તો તેમાં દોષો આવે છે. તે
દોષો અહીં બતાવે છે–
છે, ને આત્માની ધુ્રવતાના આધારે સમ્યક્ત્વનો ઉત્પાદ થાય છે. આત્માની ધુ્રવતાના આધાર વગર અને
મિથ્યાત્વના વ્યય વગર એકલા સમ્યક્ત્વના ઉત્પાદને જ ગોતે તો તે ઉત્પાદ નહિ મળે. ધુ્રવના આધાર વગર
શેમાં ઉત્પાદ થશે? અને મિથ્યાત્વ પર્યાયનો અભાવ થયા વગર સમ્યક્ત્વ પર્યાયનો ઉત્પાદ ક્યાંથી થશે? નવી
પર્યાય ઉત્પન્ન થવાનું કારણ જૂની પર્યાયનો વ્યય છે, ને નવી પર્યાયનો ઉત્પન્ન થવાનો આધાર ‘ધુ્રવ’ છે. ધુ્રવના
ઉત્પાદ જ ન થાય; અને આત્માની ધુ્રવતા વગર જ જો કોઈ સમ્યક્ત્વનો ઉત્પાદ માને તો તેને અસત્ની ઉત્પત્તિ
થવાનો પ્રસંગ આવે.
ધર્મની ઉત્પત્તિ નહિ થાય. જો ધુ્રવના આધાર વગર જ ઉત્પત્તિ થાય તો અસત્ની ઉત્પત્તિ થાય.
નહિ મળે પણ આત્માની ધુ્રવતાના આધારે અને આકુળતાના અભાવમાં સુખ મળશે. ધુ્રવતા તે સુખના
ઉત્પાદનો આધાર છે, ને આકુળતાનો વ્યય તે સુખની ઉત્પત્તિનું કારણ છે. એ બંનેને ન માને તો સુખની ઉત્પત્તિ
જ ન થાય. પરના આશ્રયના વ્યયથી, ને પોતાની ધુ્રવતાના આશ્રયથી સુખનો ઉત્પાદ થાય છે. એટલે સુખ માટે
ધુ્રવની રુચિ જ કરવાનું આવ્યું. અહીં કેટલાક દાખલા કહેવાયા તે, પ્રમાણે બધાંય દ્રવ્યોમાં સમયે સમયે જે ઉત્પાદ
થાય છે તે ધુ્રવ અને વ્યય વગર થતો નથી, એમ સમજવું. ભાઈ! જો તારે શાંતિ પ્રગટ કરવી હોય તો તું તારા
ધુ્રવતત્ત્વમાં તે શોધ. ધુ્રવતત્ત્વના આધારે જ શાંતિની ઉત્પત્તિ થશે. અશાંતિનો અભાવ તે શાંતિની ઉત્પત્તિનું
કારણ કહ્યું છે; પણ તે અશાંતિનો અભાવ અને શાંતિની ઉત્પત્તિ ક્યારે થાય?–કે જો ધુ્રવતત્ત્વની દ્રષ્ટિ કરે તો. એ
રીતે શાંતિ માટે ધુ્રવસ્વભાવની દ્રષ્ટિ કરવાનું જ આવ્યું.
ધુ્રવવાળું છે એટલું જ સાબિત કર્યું હતું ને આ ૧૦૦ મી ગાથામાં વધારે સ્પષ્ટતા કરીને દ્રવ્યનાં ઉત્પાદ–વ્યય–
ધુ્રવને એક સાથે બતાવે છે. જો ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવને એક સાથે જ ન માનો તો વસ્તુ જ સાબિત થતી નથી, ને
દોષ આવે છે, તેનું આ વર્ણન ચાલે છે.
એવી માટી વગર જ ઘડા ઉત્પન્ન થવા માંડે. આત્મામાં સમ્યગ્દર્શનની ઉત્પત્તિ ચેતનની નિત્યતાના આધાર
વિના, અને મિથ્યાત્વના વ્યય વિના થઈ શકે નહીં. પર પદાર્થની રુચિરૂપ પૂર્વની મિથ્યાભ્રાંતિના નાશ