જીવ અનાદિ કાળથી તિર્યંચ–નરક–મનુષ્ય ને દેવ એવી ચાર ગતિરૂપ સંસારમાં રખડે છે ને તેમાં
દુઃખનાં જે કારણો હોય તેને બરાબર ઓળખે તો તેને ટાળીને સુખનો ઉપાય કરે.
સંસારમાં રખડે છે ને અનંતદુઃખ અનુભવે છે.
તત્ત્વને પણ તે વિપરીત માને છે; તે સંસાર પરિભ્રમણના દુઃખનું કારણ છે. જીવ સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રને
ઓળખે અને તેમના સત્ય ઉપદેશ વડે સાત તત્ત્વોનું તથા પોતાના આત્માનું સ્વરૂપ સમજીને અનાદિના
મિથ્યાત્વને ટાળે ને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર પ્રગટ કરે તો તેને મોક્ષના અનંતસુખનો અનુભવ થાય ને તેનું
સંસાર પરિભ્રમણનું દુઃખ ટળી જાય.
તે જ દુઃખ છે. તે દુઃખ કોઈ બહારના સાધનથી ટળતું નથી પણ પોતાની સાચી સમજણથી જ ટળે છે.
માને છે એટલે કે દેહ તે જ હું છું–એમ તે માને છે. તેથી દેહનો સંયોગ થતાં તે પોતાના આત્માનો જન્મ માને છે
ને દેહનો વિયોગ થતાં તે આત્માનો જ નાશ માને છે એટલે જન્મથી મરણ સુધીનો જ આત્મા છે એમ તે માને
છે. વળી દેહના કામ હું કરું છું, દેહની સગવડઅગવડથી હું સુખી–દુઃખી છું–એમ તે અજ્ઞાની માને છે. મોક્ષના
કારણરૂપ જે સંવર–નિર્જરા છે તેમાં તો તે પ્રીતિ કરતો નથી ને તેને કઠણ માનીને ઈન્દ્રિયવિષયોમાં પ્રીતિ કરે છે.
આવી ઊંધી શ્રદ્ધા તે મિથ્યાત્વ છે ને તે મિથ્યાત્વના પ્રભાવથી જીવ અનાદિથી સંસારમાં રખડે છે. ક્યારેક દુર્લભ
મનુષ્યપણું મળે ત્યારે પણ કુદેવ–કુગુરુ અને કુધર્મના સેવનથી મિથ્યાત્વને પુષ્ટ કરે છે એટલે તેનું સંસારભ્રમણ
મટતું નથી, ને પોતાના દુર્લભ મનુષ્યજીવનને નષ્ટ કરીને પોતાના જ હાથે પોતાનું અકલ્યાણ કરીને અનંતદુઃખ
ભોગવે છે. માટે દુર્લભ મનુષ્યભવ પામીને, સાચા દેવ–ગુરુ ધર્મને ઓળખીને સમ્યગ્દર્શન–સમ્યગ્જ્ઞાન અને
સમ્યક્ચારિત્રનું સેવન કરવાથી મોક્ષસુખ પ્રગટે છે, ને સંસારપરિભ્રમણનું દુઃખ ટળે છે.