kArataka 2478 17
vALun chhe. ane A pAnchamA bolamAn em kahe chhe ke astitva–nAstitvanayathI jotAn Atmadravya kramasha
svaparachatuShTayathI astitva–nAstitva–
keTalAk lokone Avun gnAn karavAmAn to kanTALo Ave chhe ne andar dhyAn karavA mAnge chhe. paN AvA
dharmovaDe AtmAne jANyA vinA dhyAn konun karashe? AtmAno mahimA kevo chhe te to gnAnamAn bhAsyo nathI to
gnAn temAn Tharashe kayAnthI? sthUL vikalpo ochhA thAy ane andar sAtAvedanIyane lIdhe Anand jevun lAge
eTale mAnI lye ke mane ghaNI ekAgratA thAy chhe, kharekhar tene ekAgratA thatI nathI paN mUDhatA vadhatI jAy
chhe. mUDhatAne lIdhe te potAnA pariNAmane pakaDI shakato nathI. hajI tattvanA nirNayanun paN ThekANun nathI tyAn
ekAgratA kevI ne Anand paN kevo? mUDhapaNe rAgamAn ekAgra thaIne Anand mAnI rahyo chhe, te dharmI nathI paN
mithyAdraShTi chhe.
ahIn to AchAryadeve spaShTapaNe vastusvarUp samajAvyun chhe. darek AtmA svatantra judejudo, potapotAnA
anantadharmovALo chhe. ekek AtmAmAn potAnA dravya–kShetra–kAL–bhAvathI astipaNun ne paranA dravya–kShetra–kAL–
bhAvathI nAstipaNun–evA banne prakAr ek sAthe chhe.
shankA–ekalun astitva ja kaho ne? ek astitvamAn vaLI dravya–kShetra–kAL ne bhAv evA chAr prakAr
kem pADo chho? chAr prakArane jANavA jatAn to vikalpa thAy chhe!
samAdhAna–dravya–kShetra–kAL–bhAv evA prakAro vastumAn ja chhe, vastunA dravyane, kShetrane, kALane ane
bhAvane barAbar samaje to ja vastunA astitvane mAnyun kahevAy. dravya, kShetra, kAL ne bhAv evA chAr prakArane
jANavA te to vastunun yathArtha gnAn chhe, te kAI vikalpanun nathI. ‘AtmA chhe’ em mAne paN tenun kShetra keTalun chhe,
tenI paryAyo kevI chhe ne tenAmAn dharmo kevA chhe te na oLakhe to Atmavastunun astitva ja yathArthapaNe khyAlamAn na
Ave. astitva kahetAn temAn dravya–kShetra–kAL ne bhAv e chAre samAI jAy chhe. mATe dravya–kShetra–kAL–bhAv
jANavA joIe.
dravya–AtmA anantaguNaparyAyano pinD chhe te dravya chhe. bIjA anantA AtmA ane jaD dravyothI te bhinna chhe.
kShetra–AtmA potAnA asankhyapradeshovALo chhe te tenun svakShetra chhe. je kShetramAn AtmA chhe te ja kShetre bIjA
jIv tem ja pudgal vagere dravyo paN rahelAn chhe paN darekanun svakShetra judun chhe.
kALa–ekek samayanI paryAy te AtmAno svakAL chhe. darek paryAy potAthI astirUp chhe, ne bIjAthI
nAstirUp chhe.
bhAva–AtmAnI anantashaktio te AtmAno sva–bhAv chhe. Am potAnA svadravya–kShetra–kAL ne bhAvathI
AtmA chhe ne paranA dravya–kShetra–kAL–bhAvathI nathI; Avo astitva–nAstitva nAmano AtmAno dharma chhe.
nigodathI mAnDIne siddha sudhInI AtmAnI koIpaN paryAy lyo, te darek paryAy svathI chhe ne parathI nathI.
nigod paryAy hoy te vakhate te paryAy potAthI chhe ne parathI nathI, siddhaparyAy paN potAthI chhe ne parathI nathI,
sAdhakaparyAy paN potAthI chhe ne parathI nathI. bas! samay samayanI darek paryAy svatantra chhe. jo svatantra paryAy na
mAno to svakALathI astitva ja siddha thAy nahi.
nigodanI paryAy svatantra chhe em kahyun teno artha em na samajavo ke te paryAy paN pUrI chhe. jem
siddhaparyAy paripUrNa chhe tem kAI nigodanI paryAy paN paripUrNa nathI. nigodanI paryAy to anantamA bhAge
hINI chhe, te paryAyamAn gnAn, darshan, vIrya vagere anantamAn bhAge chhe. paN ahIn to em kahevun chhe ke te paryAy
atyant hINI hovA chhatAn svakALathI AkhA dravyanA astitvane te TakAvI rAkhe chhe, eTale te ek paryAyamAn
AkhA dravyanA astitvane siddha karavAnI tAkAt chhe. jo te ek anshane kADhI nAnkho to dravya ja siddha thatun
nathI. vartamAn vartatA svakAL vagar dravyanun astitva ja kayAnthI nakkI thashe? ‘astitva’ kahetAn temAn
svakAL bhego AvI ja jAy chhe.
nigod paryAy vakhate paN AtmA potAnA dravya–kShetra–kAL–bhAvarUp svachatuShTayathI paripUrNa astitvavALo
chhe. jo ke paryAyanun pariNaman pUrun nathI paN astitva to samaye samaye pUrun ja chhe. pachhInI visheSh paryAyanI apekShAe
vartamAn paryAyamAn adhUrApaNun kahevAy, paN vartamAn samayanI apekShAe to te samayanun astitva