સાચી ભક્તિ છે; અને ત્યાં બહારના ભગવાનની ભક્તિનો શુભરાગ તે વ્યવહાર ભક્તિ છે.
આરાધના તેટલો ધર્મ છે, શ્રાવકને પણ રાગથી ધર્મ થતો નથી. જેટલો સ્વભાવનો આશ્રયભાવ તેટલી
રત્નત્રયની ભક્તિ છે અને તે જ ધર્મ છે. અહીં આચાર્યદેવ આવી ભક્તિનું ઘણું સરસ વર્ણન કરે છે–
નિર્વાણની છે ભક્તિ તેને એમ જિનદેવો કહે. ૧૩૪.
ભક્તિ તે જ મોક્ષના કારણરૂપ ભક્તિ છે. પરની ભક્તિ કરવાથી શુભરાગ થાય છે. સ્વભાવની ભક્તિ કરવાથી
મુક્તિ થાય છે. સ્વભાવની નિર્વિકલ્પ શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરી તેમાં લીન થવું તેનું નામ સ્વભાવની ભક્તિ છે અને તે જ
રત્નત્રયની આરાધના છે.
‘શુદ્ધ રત્નત્રય’ બતાવવા છે તેથી પોતાના પરમાત્મતત્ત્વની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતાની જ વાત લીધી છે, દેવ–ગુરુ–
શાસ્ત્રની શ્રદ્ધા વગેરેમાં તો શુભરાગ છે, તેથી તેની વાત નથી લીધી. જે જીવ ચૈતન્યમૂર્તિ પરમાત્માની ભક્તિ
નથી કરતો–તેનાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતા નથી કરતો, તે જ મિથ્યાત્વ પ્રકૃતિમાં જોડાયો થકો ચાર ગતિમાં રખડે છે.
અહીં તો ચારે ગતિમાં પરિભ્રમણનું મૂળ કારણ મિથ્યાત્વને જ ગણ્યું છે, સમ્યગ્દર્શન થયા પછી એકાદ બે ભવ
હોય તેની કાંઈ ગણતરી નથી. સ્વભાવને ભૂલીને મિથ્યાત્વમાં જોડાવું તે ચારગતિમાં ભ્રમણનું મૂળ છે, અને તે
મિથ્યાત્વ–કર્મથી વિરુદ્ધ એવો આત્માનો પરમાનંદ સ્વભાવ છે તે ચાર ગતિના મૂળને ઊખેડી નાંખનાર છે; આવા
નિજ પરમાત્મતત્ત્વનાં સમ્યક્ શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–આચરણ તે શુદ્ધરત્નત્રય છે. એવા શુદ્ધરત્નત્રયનું ભજન–આરાધન તે
ભક્તિ છે. અહીં વ્યવહાર–રત્નત્રયના ભજનની વાત ન લીધી; કેમ કે વ્યવહારરત્નત્રયમાં શુભરાગ છે તે ખરેખર
મોક્ષનું કારણ નથી; અંતરમાં નિજ પરમાત્મતત્ત્વનાં શ્રદ્ધાન–જ્ઞાન–આચરણરૂપ નિશ્ચયરત્નત્રયની આરાધના–
ભક્તિ તે જ મોક્ષનું કારણ છે.
અને સ્થાપનાનય– પણ ભિન્ન ભિન્ન છે. – એ પ્રમાણે અત્યાર સુધીમાં તેર નયોથી આત્માનું વર્ણન કર્યું; હવે ચૌદમા દ્રવ્યનયથી
આત્મા કેવો છે તે કહે છે. તેમાં ઘણી સરસ વાત આવશે.