: ૧૯૪ : આત્મધર્મ–૧૦૬ : શ્રાવણ : ૨૦૦૮ :
કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધદશા પ્રગટ્યા પછી એવા ને એવા અનંતકાળ રહેતા હોવા છતાં તેમાંય ક્ષણે ક્ષણે પરિણમન
તો થયા જ કરે છે.
દુઃખ અને સુખ બંને દશામાં જો આત્માની સળંગતા ન હોય તો દુઃખ ટાળીને સુખ પ્રગટ્યું તેને ભોગવશે
કોણ? અને જો આત્મામાં ક્ષણિકતા ન હોય તો દુઃખનો નાશ થઈને સુખ પ્રગટે કઈ રીતે? માટે આત્મા ધ્રુવપણે
નિત્ય ટકનારો હોવા છતાં ઉત્પાદ–વ્યયપણે ક્ષણિક પણ છે, દ્રવ્યરૂપે સળંગ ટકીને ક્ષણે ક્ષણે નવી નવી પર્યાયપણે
ઊપજે છે, ને જૂની પર્યાયથી નાશ પામે છે. જેમ રામના સ્વાંગ વખતે રાવણનો સ્વાંગ ન હોય ને રાવણના
સ્વાંગ વખતે રામનો સ્વાંગ ન હોય એટલે સ્વાંગ અપેક્ષાએ ક્ષણિકતા છે, પણ નટ તો બધાય સ્વાંગોમાં
સળંગપણે રહેલો છે; તેમ આત્મામાં સંસાર વખતે સિદ્ધદશા ન હોય ને સિદ્ધદશા વખતે સંસાર ન હોય, એટલે
પર્યાય અપેક્ષાએ આત્મા અનિત્ય છે. અને સંસાર કે સિદ્ધ બધી પર્યાયોમાં સળંગપણે આત્મા રહેલો છે તે
અપેક્ષાએ આત્મા નિત્ય છે.
શાસ્ત્રમાં કોઈવાર કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધદશાને ‘કૂટસ્થ’ પણ કહેવાય; કૂટસ્થ કહીને ત્યાં પરિણમનનો
અભાવ નથી બતાવવો, પરંતુ સમયે સમયે પરિણમન થતું હોવા છતાં સદ્રશરૂપ કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધદશાપણે જ
પરિણમન થાય છે, અન્યથા પરિણમન નથી થતું. તે અપેક્ષાએ તેને કૂટસ્થ કહેલ છે એમ સમજવું.
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् એટલે જે સત્ હોય તે હંમેશા ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવતા સહિત જ હોય છે. ઉત્પાદ–વ્યય–
ધ્રુવ કહો કે નિત્ય–અનિત્યધર્મ કહો, તેના વગર કોઈ વસ્તુ હોઈ શકે જ નહિ.
એક વખત એક વેદાંતી ચર્ચા સાંભળવા આવ્યો. થોડી વાર બેસીને ચર્ચા સાંભળી, પણ અનિત્યપર્યાયની
વાત સાંભળી ત્યાં તો ભડકી ઊઠ્યો અને ‘અનિત્યતાની વાત મારે સાંભળવી નથી’ એમ કહીને ભાગ્યો. પણ
અરે ભાઈ! તું એટલું વિચાર તો ખરો કે પહેલાંં કરતાં તું કાંઈક નવું જાણવા આવ્યો તે જ તારા જ્ઞાનની
અનિત્યતા સિદ્ધ કરે છે. પહેલાંં સાંભળવાની જિજ્ઞાસાથી આવ્યો ને પછી એમ થયું કે મારે આ વાત નથી
સાંભળવી, –ત્યાં તારા વિચારો બદલ્યા કે નહિ? જો આત્માની સર્વથા નિત્યતા હોય તો આવો વિચારનો પલટો
થઈ શકે નહિ.
વળી જો આત્મામાં અનિત્યતા ન જ હોય તો ‘આત્મા નિત્ય છે’ એવો ઉપદેશ પણ હોઈ શકે નહિ; કેમકે
સામો જીવ આત્માને નિત્ય નથી માનતો અને હવે તેને નિત્ય માનવાનું કહે છે, ત્યાં જ તેની માન્યતાનું
ક્ષણિકપણું સાબિત થઈ ગયું.
આ રીતે આત્મામાં નિત્યધર્મ અને અનિત્યધર્મ બંને એક સાથે જ રહેલા છે. ‘નય’ તેને મુખ્ય–ગૌણ
કરીને જાણે છે, પણ વસ્તુમાં તો બધા ધર્મો એક સાથે રહેલા છે.
અહીં ૧૯માં અનિત્યનયથી આત્માનું વર્ણન પૂરું થયું.
દસ લક્ષણી ધર્મ અથવા પર્યુષણ પર્વ : ભાદરવા સુદ પાંચમથી શરૂ કરીને
ભાદરવા સુદ ચૌદસ સુધીના દસ દિવસો સોનગઢમાં દસ લક્ષણી ધર્મ અથવા પર્યુષણ પર્વ તરીકે
ઊજવાશે. આ દિવસો દરમિયાન ઉત્તમક્ષમા વગેરે દસ ધર્મો ઉપર પૂ. ગુરુદેવશ્રીના આધ્યાત્મિક
પ્રવચનો થશે.
જૈન અતિથિ સેવા સમિતિની વાર્ષિક બેઠક : ભાદરવા સુદ બીજ ને શુક્રવાર તા.
૨૨–૮–૫૨ના રોજ સાંજે પાંચ વાગે શ્રી જૈન અતિથિ સેવા સમિતિની વાર્ષિક બેઠક મળશે. તેમાં
સર્વે મેમ્બરોને હાજર રહેવા વિનંતિ છે.
ધાર્મિક પ્રવચનના ખાસ દિવસો : સોનગઢમાં દર વર્ષની માફક શ્રાવણ વદ ૧૩ ને
સોમવાર તા. ૧૮–૮–૫૨ થી ભાદરવા સુદ ૫ ને સોમવાર તા. ૨૫–૮–૫૨ સુધીના આઠ દિવસો
ધાર્મિક દિવસો તરીકે ઊજવાશે ને આ દિવસોમાં પૂ. ગુરુદેવશ્રીનાં ખાસ પ્રવચનો થશે. આ દિવસો
દરમિયાન ઘણાખરા મુમુક્ષુઓને કામધંધાથી નિવૃત્તિનો વિશેષ અવકાશ મળતો હોવાથી તેઓ
લાભ લઈ શકે તે હેતુએ આ આઠ દિવસો રાખવામાં આવે છે.