તે ગુરુએ તેવા શુદ્ધઆત્માનો અનુભવ કર્યો છે એમ પણ આમાં આવી ગયું, કેમ કે જેણે પોતે શુદ્ધઆત્માનો
અનુભવ ન કર્યો હોય તે બીજાને અનુભવનો ઉપાય ક્યાંથી બતાવી શકે? જેમણે પોતે શુદ્ધઆત્માનો અનુભવ
કરેલો છે એવા ગુરુ જિજ્ઞાસુ શિષ્યને તેની રીત સમજાવે છે કે–બદ્ધસ્પૃષ્ટ આદિ જે અશુદ્ધ ભાવો છે તે ફક્ત
ક્ષણિક પર્યાય પુરતા છે, અભૂતાર્થ છે, તારા ત્રિકાળી ભૂતાર્થ–સ્વભાવમાં તે ભાવો નથી, માટે હે શિષ્ય!
શુદ્ધનયના અવલંબન વડે ભૂતાર્થસ્વભાવની સમીપ થઈને અનુભવ કરતાં અમે કહ્યો તેવા આત્માનો અનુભવ
થાય છે. આત્માના ભૂતાર્થસ્વભાવની દ્રષ્ટિમાં કર્મનું બંધન કે અશુદ્ધતા દેખાતા નથી તેથી તે અભૂતાર્થ છે અને
તે અભૂતાર્થ હોવાથી તેનાથી રહિત એવા અબદ્ધસ્પૃષ્ટ–શુદ્ધઆત્માનો અનુભવ થઈ શકે છે. પર્યાયના આશ્રયે તે
અનુભવ થતો નથી પણ ત્રિકાળી દ્રવ્યસ્વભાવના આશ્રયે તે અનુભવ થાય છે. તને આત્મામાં જે બંધન અને
અશુદ્ધપણું દેખાય છે તે માત્ર પર્યાયદ્રષ્ટિથી જ છે, શુદ્ધ દ્રવ્યસ્વભાવની દ્રષ્ટિથી જોતાં તો આત્મા તેમનાથી રહિત
એકાકાર શુદ્ધ છે; માટે તે સ્વભાવની સમીપ જઈને અનુભવ કરતાં અબદ્ધ–અસ્પૃષ્ટ–અનન્ય–નિયત–અવિશેષ
અને અસંયુક્ત એવા ભગવાન આત્માનો અનુભવ થાય છે.
(૧) અબદ્ધસ્પૃષ્ટ : આત્મા બંધન અને પરના સ્પર્શ–રહિત છે; જેમ પાણીના સંયોગ તરફની અવસ્થાથી
તેમ કર્મના સંયોગ તરફની અવસ્થાથી અનુભવ કરતાં આત્મા કર્મથી બંધાયેલો અને કર્મથી સ્પર્શાયેલો દેખાય
છે પણ આત્માના મૂળ સ્વભાવનો અનુભવ કરતાં તે બંધનરહિત છે અને પુદ્ગલના સ્પર્શથી રહિત છે, એ રીતે
આત્મા અબદ્ધસ્પૃષ્ટ છે.
માટી જ છે; તેમ મનુષ્ય–દેવ વગેરે અનેક પર્યાયોથી જોતાં આત્મા અનેક આકારો રૂપે દેખાય છે, પરંતુ મૂળ
સ્વભાવથી જોતાં આત્મા એકરૂપ ચૈતન્યઆકારમય છે, પર્યાયના જુદા જુદા આકારો તેના સ્વભાવમાં નથી, એ
રીતે આત્મા અનન્ય છે.
પર્યાયમાં જ્ઞાન વગેરે પર્યાયોની વૃદ્ધિ–હાનિરૂપ અનિયતપણું દેખાય છે પણ ત્રિકાળી સ્વભાવની દ્રષ્ટિથી જુઓ
તો આત્મા વૃદ્ધિ–હાનિથી રહિત નિત્ય એકરૂપ સ્થિર છે, એ રીતે આત્મા નિયત છે.
તેમ જ્ઞાન–દર્શન વગેરે ગુણોના ભેદથી જોતાં આત્મા વિશેષ ભેદરૂપ દેખાય છે પણ અનંતગુણોથી અભેદરૂપ
સામાન્ય સ્વભાવનો અનુભવ કરતાં તેમાં ભેદનો વિકલ્પ રહેતો નથી, એ રીતે આત્મા અવિશેષ છે.
ઉષ્ણતા નથી; તેમ આત્માની અવસ્થામાં મોહ સાથે સંયુક્તપણુ દેખાય છે પણ આત્માનો સ્વભાવ એકાંત
બોધબીજરૂપ છે, તેમાં મોહથી સંયુક્તપણું નથી, તેથી આત્મા અસંયુક્ત છે. આવા સ્વભાવની દ્રષ્ટિથી પર્યાયમાં
પણ અસંયુક્તપણું–મોહરહિત શુદ્ધપણું પ્રગટે છે.
બીજું કોઈ તેનું સાધન નથી. ઉપયોગને અનાદિથી આમ (બહારમાં) વાળે છે તેને બદલે આમ (અંતરમાં)
વાળવો તે જ અનુભવની રીત છે. અનાદિથી શુદ્ધઆત્માને ભૂલીને, વિકાર તે હું, અને સંયોગ તે હું–એમ માનીને
તે વિકારની