Atmadharma magazine - Ank 110
(Year 10 - Vir Nirvana Samvat 2479, A.D. 1953)
(English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 12 of 21

background image
mAgashar : 2479 : 31 :
ek samayanAn
kAraN–kAryamAn traN bhed

samay samay(nAn) kAraN kArya dvArA Anandano
vilAs thAy chhe. te kAraN kArya pariNAmathI chhe. pUrva
pariNAm kAraN chhe te uttar pariNAm(rUp) kAryane kare
chhe. te ek ja kAraN–kAryamAn traN bhed sadhAy chhe, te
kahIe chhIe. jem ShaTguNI vRuddhi–hAni ek samayamAn
sadhAy chhe tem ek vastunA pariNAmamAn bhed
kalpanAdvAr vaDe kAraN–kAryanAn traN bhed sAdhIe chhIe.
(te A pramANe–) dravya kAraN–kArya, guN kAraN–kArya
ane paryAy kAraN–kArya. pratham dravyanA kAraN–kArya
kahIe chhIe–
dravyanA kAraN–kArya
(1) dravya pote ja potAnA svabhAvathI potAnun
kAraN chhe ane pote ja kAryarUp chhe; athavA,
(2) guN–paryAy te dravyanun kAraN chhe (ane
dravya kArya chhe). guN1 paryAyavAn dravya Avun sUtranun
vachan chhe;
(3) pUrva pariNAmayukta dravya kAraN chhe ane
uttar pariNAmayukta dravya kArya chhe; athavA,2
(4) ‘sat’ kAraN chhe ane dravya kArya chhe;
athavA
(5) ‘द्रवत्वयोगात् द्रव्य’ (eTale ke
dravatvanA yogathI dravya chhe) –dravatvaguN kAraN chhe ane
dravya kArya chhe.
dravyanAn kAraN–kArya dravyamAn ja chhe, kem ke dravya
pote ja potAnA kAraNasvabhAvapaNe pariNamIne
potAnA kAryane pote ja kare chhe. dravyamAn jo kAraN–kArya
na hoy to dravyapaNun kevI rIte rahe? mATe sansAramAn
jeTalA padArtho chhe te te sarve potapotAnAn kAraN–kAryane
kare chhe. tethI jIvadravyanAn kAraN–kAryavaDe jIvanun sarvasva
pragaTe chhe. je kAI chhe te kAraN–kArya ja chhe [arthAt
kAraN–kAryamAn badhun AvI jAy chhe]।
1. juo, tattvArtha sUtra 5–38.
2. svAmI kArtikeyAnumprekShA gA. 222; 230.
have guNanA kAraN–kArya kahIe chhIe:–
guNanAn kAraN–kArya
(1) dravya–paryAy te guNanun kAraN chhe ane
guN kArya chhe;
(2) kevaL dravya–paryAy (guNanun) kAraN chhe
eTalun ja nahi parantu guN paN guNanun kAraN chhe ane
guN ja kArya chhe. ek sattAguN sarve guNonun kAraN chhe
ane sarve guNo (tenun) kArya chhe. ek sUkShma (tva) guN
sarve guNonun kAraN chhe ane sarve guNo kArya chhe. ek
agurulaghu guN sarve guNonun kAraN chhe ane sarve guNo
kArya chhe. ek pradeshatvaguN sarve guNonun kAraN chhe ane
sarve guNo kArya chhe, A ja prakAre ekek guN sarve
guNonun kAraN chhe ane sarve guNo kArya chhe.
(3) have te ja guNanAn kAraN (kArya) temAn
kahIe chhIe:– sattAnun nij kAraN sattAmAn ja chhe;
sattA, dravya–guN–paryAyanAn hovApaNAnrUp lakShaNavALI
chhe, tethI utpAd–vyay–dhurav ke je sattAnun lakShaN chhe te
sattAnun kAraN chhe ane sattA kArya chhe. e ja pramANe
agurulaghutvaguN nijakAraNavaDe nij–kAryane kare chhe. te
agurulaghutvaguNano vikAr (–pariNaman) ShaTguNI
vRuddhi–hAni chhe; e vRuddhi–hAnivaDe ja agurulaghukArya
nIpajyun chhe, tethI agurulaghu pote potAnun ja kAraN chhe.
A pramANe sarve guNo potapotAnun kAraN chhe ane
potAnA kAryane pote ja kare chhe.
‘anyaguNanimittakAraNagrAhak nay’ nI vivakShAthI
anya guNanA kAraNathI anya guNanun kArya thAy chhe;
‘anyaguNagrAhakanirapekSha, kevaL ‘nijaguNagrAhakanay’
nI vivakShAthI nij guN pote ja nijanAn kAraN–kAryane
kare chhe.
dravya vinA guN hoy nahi, mATe guNakAryanun dravya kAraN
chhe; paryAy na hoy to guNarUp koN pariName? mATe
paryAy kAraN chhe, guN kArya chhe. e pramANe guNakAraN–
kAryanA anek bhed chhe.