: 30 : ātmadharma : 110
kāraṇ–kāryabhāv
pratham ja sarva siddhāntanun mūḷ e chhe ke vastunā
kāraṇ–kārya jāṇavā; jeṭalā sansārathī pār thayā chhe te
sarve paramātmānān kāraṇ–kārya jāṇī jāṇīne thayā chhe.
traṇe kāḷe je paramātmāne dhyāvavāthī mukta thayā tenā
(–te paramātmānā) kāraṇ–kārya jo na jāṇyā to teṇe
shun jāṇyun? (kāī jāṇyun nathī.) māṭe kāraṇ–kārya
jāṇavā joīe.
te kāraṇ–kārya kaī rīte ūpaje chhe te kahīe
chhīe:–
*पुव्वपरिणामजुत्तं कारणभावेण वट्टदे दव्वं।
उत्तरपरिणामजुदं तं चिय कज्जं हवे णियामा।।
siddhāntamān em batāvyun chhe ke pūrva pariṇamayukta
je dravya chhe te kāraṇabhāv (rūp) pariṇamelun chhe (ane)
uttar pariṇāmayukta je dravya chhe te kāryabhāv (rūp)
pariṇāmelun chhe. kem ke pūrva pariṇām uttar pariṇāmanun
kāraṇ chhe, pūrva pariṇāmano vyay te uttar (pariṇām) nā
utpādanun kāraṇ chhe. jem–māṭīnā piṇḍano vyay ghaṭ kāryanun
kāraṇ chhe.
koī prashna kare ke– uttar pariṇāmanā utpādamān
shun kārya thāy chhe?
tenun samādhān–svarūpalābh lakṣhaṇavāḷo utpād
chhe, svabhāv prachyavan lakṣhaṇavāḷo vyay chhe;1 tethī
svarūpalābhamān kārya chhe.–ā niḥsandeh jāṇo.–utpādanā
kāryarūp svarūp–lābh) paramātmāmān samaye samaye thāy
chhe. māṭe he santo! evā kāraṇ–kāryane pariṇām dvārā
jāṇo kāraṇ ane kārya pariṇāmathī ja thāy chhe.
vastunā upādānanā be bhed kahyā chhe, te kahīe
chhīe:– aṣhṭasahastrīmān2 kahyun chhe ke–
* juo, svāmīkārtikeyānuprekṣhā gā. 222 ane 230.
1. juo, guj. pravachanasār pr̥u 150.
2. juo, shlok 58 nī ṭīkā, pr̥u. 210
त्यक्ताडत्यक्तात्मरूपं यत् पूर्वापूर्वेण वर्तते।
कालत्रयेडपि तद्द्रव्यमुपादानमिति स्मृतम्।।
यत्स्वरूपं त्यजत्येव यन्नात्यजति सर्वथा।
तन्नोपादानमर्थस्य क्षणिकं शाश्वतं यथा।।
artha:–dravyano tyakta svabhāv to pariṇām
(rūp)–vyatirek svabhāv chhe, ane atyakta svabhāv
guṇarūp–anvay–svabhāv chhe. te guṇ to pūrve hatā te
ja rahe chhe, pariṇām apūrva–apūrva thāy chhe. ā dravyanun
upādān chhe te pariṇāmane to taje chhe paṇ guṇane
sarvathā tajatun nathī; tethī
pariṇām kṣhaṇik upādān chhe ane guṇ shāshvat
upādān chhe. vastu upādānathī siddha chhe.
ahīn koī prashna kare chhe ke utpādādi jīvādikathī
bhedasvarūpe sadhāy chhe ke abhedarūp sadhāy chhe? jo
abhedarūp sadhāy chhe to trilakṣhaṇapaṇun na hoy, jo
bhedarūp sadhāy chhe to sattābhed thatān sattā ghaṇī thaī,
tyān, viparītatā thāy chhe.
tenun samādhān:–lakṣhaṇabhed chhe, sattābhed nathī,
tethī sattā apekṣhāe abhed ane sañgnādi (apekṣhāe)
bhed jāṇavo. vastunī siddhi utpād–vyay–dhurav traṇethī
chhe. aṣhṭasahastrīmān kahyun chhe ke.–
पयोव्रतो न दध्यत्ति न पयोडत्ति दधिव्रतः।
अगोरसन्नतो नोभे तस्मात्तत्वं त्रयात्मकम्।। ६०।।
घट मौलि–सुवर्णार्थी नाशोत्पादस्थितिष्वयम्।
शोक–प्रमोद–माध्यस्थं जनो याति सहेतुकम्।। ६१।।
[devāgām–āptamīmānsā]
jem koī puruṣhe dūdhanun vrat līdhun chhe ke hun dūdh ja
pīsh. te dahīnun bhojan karato nathī, ane jene dahīnnun
vrat chhe te dūdhanun bhojan karato nathī, tathā jene
gorasano
(anusandhān pr̥uṣhṭha 32 upar)