પર્યાયમાં હીનતા અને વિકારીભાવ થાય તે દોષ છે, પણ ચૈતન્યના જ્ઞાનસામર્થ્યમાં પૂર્વનો વિકાર જણાય તે કાંઈ
દોષ નથી, તે તો જ્ઞાનનું તે પ્રકારનું સામર્થ્ય છે. ચૈતન્યને પાપથી ભિન્ન રાખીને પાપનું જ્ઞાન કરે–તે તો ચૈતન્યની
સ્વચ્છતાનો મહિમા છે. જ્ઞાન આંધળું નથી કે વિકારને ન જાણે. વિકારને ન કરે એવો જ્ઞાનનો સ્વભાવ છે, પણ
પૂર્વે જે વિકાર થઈ ગયો તેને ન જાણે–એવો કાંઈ જ્ઞાનનો સ્વભાવ નથી. કોઈ જીવ વિકારનું જ્ઞાન કાઢી નાંખવા
માંગે તો તેને જ્ઞાનસ્વભાવની જ ખબર નથી. અરે ભાઈ! વિકાર જણાય છે તે તો તારા જ્ઞાનનું સામર્થ્ય છે, માટે
તે જ્ઞાનસામર્થ્યને જાણ તો તેના અવલંબને વિકાર ટળી જશે. આત્માનો વિકાસ થતાં વિકાર ટળી જશે પણ
વિકારનું જ્ઞાન નહિ ટળે. બધાનું જ્ઞાન કરીને જ્ઞાનપણે રહેવું ને વિકારપણે ન થવું–તે જ આત્માનો સ્વભાવ છે.
પોતાના જ્ઞાનમાં અનેક પર પદાર્થોને જાણતાં જ્ઞાનની અનેકતા થાય છે, પણ તે જ્ઞાન કાંઈ પરરૂપે થઈ જતું
નથી.–આમ પોતાના જ્ઞાનની પ્રતીત કરવી જોઈએ.
અમી ઝરે છે–એમ માને છે, તો હે ભાઈ! પરજ્ઞેયો જ્ઞાનમાં પ્રવેશ્યા વિના ચૌદ બ્રહ્માંડના સમસ્ત જ્ઞેય પદાર્થોને
દેખતાં આત્મામાં તેનું જ્ઞાન થાય ને અપૂર્વ આનંદનો રસ ઝરે–એમ તારા જ્ઞાનસ્વભાવની પ્રતીત કેમ નથી
કરતો? જ્ઞાનસ્વભાવને ચૂકીને પરજ્ઞેયોમાં મારાપણું માનીને તેમાં રાગ–દ્વેષ કરીને અટક્યો ત્યારે પૂરું જ્ઞાન ન
થયું ને આત્મામાં આનંદનો રસ ન ઝર્યો. પણ બધા જ્ઞેયોથી ભિન્ન પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને ઓળખતાં જેમ છે
તેમ જાણનાર રહ્યો ને ક્યાંય રાગ–દ્વેષમાં ન અટક્યો ત્યાં પૂર્ણ જ્ઞાન થયું ને આત્મામાં અપૂર્વ અમૃત ઝર્યું.
જ્ઞાનસ્વભાવની પ્રતીત સિવાય બીજા કોઈ ઉપાયથી આત્માના સહજ આનંદરૂપી અમૃતનો અનુભવ થાય નહિ.
પ્રગટ કરવા માંગે છે. તો સર્વજ્ઞતા એટલે કે એક સમયમાં પરિપૂર્ણ
ક્રિયામાં, સંયોગોમાં કે નિમિત્તમાં સર્વજ્ઞતા પ્રગટવાની તાકાત નથી,
તેનામાંથી પણ સર્વજ્ઞતા પ્રગટે એવી તેની તાકાત નથી. આત્માના
ધુ્રવ જ્ઞાનસ્વભાવમાં સર્વજ્ઞતા પ્રગટવાની તાકાત સદાય ભરી છે. તે
પૂર્ણ આનંદ પ્રગટ થાય છે. એટલે જેણે સુખી થવું હોય તેણે પોતાના
જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય કરવાનું આવ્યું.