: ૨૫૮ : : આસો: ૨૪૭૯
• ‘સર્વજ્ઞતાં’ કહેતાં જ બધા પદાર્થોનું ત્રણેકાળનું ક્રમબદ્ધ પરિણમન સિદ્ધ થઈ જાય છે. જો પદાર્થમાં
ત્રણેકાળની પર્યાયો ચોક્કસ ક્રમબદ્ધ ન થતી હોય, ને આડીઅવળી થતી હોય તો સર્વજ્ઞતા જ સિદ્ધ ન
થઈ શકે; માટે સર્વજ્ઞતા કબૂલ કરનારે એ બધું કબૂલ કરવું જ પડશે.
* * *
• આત્મામાં સર્વજ્ઞત્વશક્તિ છે તે ‘આત્મજ્ઞાનમયી’ છે. આત્મા પરની સન્મુખ થઈને પરને નથી
જાણતો પણ આત્મસન્મુખ રહીને આત્માને જાણતાં લોકાલોક જણાઈ જાય છે, માટે સર્વજ્ઞત્વશક્તિ
આત્મજ્ઞાનમય છે. જેણે આત્માને જાણ્યો તેણે સર્વ જાણ્યું.
* * *
• હે જીવ! તારા જ્ઞાનમાત્ર આત્માના પરિણમનમાં અનંતધર્મો એક સાથે ઊછળી રહ્યા છે, તેમાં જ
ડોકિયું કરીને તારા ધર્મને શોધ, ક્યાંય બહારમાં તારા ધર્મને ન શોધ. તારી અંર્તશક્તિના અવલંબને
જ સર્વજ્ઞપણું પ્રગટ થશે.
* * *
• જેણે પોતામાં સર્વજ્ઞતા પ્રગટ થવાની તાકાત માની તે જીવ દેહાદિની ક્રિયાનો જ્ઞાતા રહ્યો; પરની
ક્રિયાને તો ફેરવવાની વાત દૂર રહી પણ પોતાની પર્યાયની આઘી–પાછી ફેરવવાની પણ બુદ્ધિ તેને
હોતી નથી. જ્ઞાન ક્યાંય ફેરફાર કરતું નથી, માત્ર જાણે છે. જેણે આવા જ્ઞાનની પ્રતીત કરી તેને
સ્વસન્મુખદ્રષ્ટિને લીધે પર્યાયે–પર્યાયે શુદ્ધતા વધતી જાય છે ને રાગ છૂટતો જાય છે. આ રીતે
જ્ઞાનસ્વભાવની દ્રષ્ટિ તે મુક્તિનું કારણ છે.
* * *
• ‘સર્વજ્ઞતા’ કહેતાં દૂરના કે નજીકના પદાર્થોને જાણવામાં ભેદ ન રહ્યા; પદાર્થ દૂર હો કે નજીક હો તેને
લીધે જ્ઞાન કરવામાં કાંઈ ફેર પડતો નથી. દૂરના પદાર્થને નજીક કરવા કે નજીકના પદાર્થને દૂર કરવા
તે જ્ઞાનનું કાર્ય નથી, પણ નજીકના પદાર્થની જેમ જ દૂરના પદાર્થને પણ સ્પષ્ટ જાણવાનું જ્ઞાનનું કાર્ય
છે. ‘સર્વજ્ઞતા’ કહેતાં બધાને જાણવાનું આવ્યું પણ તેમાં ક્યાંય ‘આ ઠીક ને આ અઠીક’ –એવી બુદ્ધિ
કે રાગ–દ્વેષ કરવાનું ન આવ્યું.
* * *
• કેવળીભગવાનને સમુદ્ઘાત થવા પહેલાંં તેને જાણવારૂપ પરિણમન થઈ ગયું છે, સિદ્ધદશા થયા પહેલાંં
તેનું જ્ઞાન થઈ ગયું છે; ભવિષ્યની અનંત–અનંત સુખપર્યાયોનું વેદન થયા પહેલાંં સર્વજ્ઞત્વશક્તિ તેને
જાણવારૂપે પરિણમી ગઈ છે. આ રીતે જ્ઞાન ત્રણેકાળની પર્યાયોને જાણી લેવાના સામર્થ્યવાળું છે, પણ
તેમાં કોઈ પર્યાયના ક્રમને આઘોપાછો કરીને ભવિષ્યમાં થનારી પર્યાયને વર્તમાનમાં લાવે–એમ બની
શકતું નથી.
* * *
• શ્રી આચાર્યદેવ સર્વજ્ઞત્વશક્તિ ઓળખાવે છે કે હે જીવ! તારા જ્ઞાનનું કાર્ય તો માત્ર ‘જાણવું’ તે જ
છે. રાગ–દ્વેષ કરવાનું તો તારું સ્વરૂપ નથી અને અધૂરું જાણવારૂપે પરિણમે એવું પણ તારા જ્ઞાનનું
મૂળસ્વરૂપ નથી, સર્વને જાણવારૂપે પરિણમે એવું તારા જ્ઞાનનું પૂર્ણ સામર્થ્ય છે. –આવી તારી
જ્ઞાનશક્તિને ઓળખ તો સમ્યક્શ્રદ્ધા–જ્ઞાન થઈને અપૂર્વ આંનદનો અનુભવ થાય.
* * *
• મારા આત્મામાં સર્વજ્ઞત્વશક્તિ છે–એમ જેણે સ્વીકાર્યું તેણે પોતાના સ્વભાવમાં રાગ–દ્વેષનો અભાવ
પણ સ્વીકાર્યો, કેમકે જ્યાં સર્વજ્ઞતા હોય ત્યાં રાગ–દ્વેષ હોતા નથી અને જ્યાં રાગ–