આત્મધર્મ: ૧૨૦: : ૨૫૭ :
• જે આત્મા પોતાની પૂર્ણ જ્ઞાનશક્તિની પ્રતીત કરે તે જ ખરો જૈન અને સર્વજ્ઞદેવનો ભક્ત છે.
• આત્મા પરને લ્યે–મૂકે, કે તેમાં ફેરફાર કરે એમ જે માને છે તે જીવ આત્માની શક્તિને, સર્વજ્ઞદેવને કે
જૈનશાસનને માનતો નથી, તે ખરેખર જૈન નથી.
* * *
• જુઓ ભાઈ! આત્માનો સ્વભાવ જ ‘સર્વજ્ઞ’ છે, સર્વજ્ઞશક્તિ બધા આત્મામાં ભરી છે. ‘સર્વ... જ્ઞ’
એટલે બધાને જાણનાર. બધાને જાણે એવો મોટો મહિમાવંત પોતાનો સ્વભાવ છે, તેને અન્યપણે–
વિકારીસ્વરૂપે માની લેવો તે આત્માની મોટી હિંસા છે. આત્મા મોટો ભગવાન છે, તેની મોટાઈના આ
ગાણાં ગવાય છે.
* * *
• ભાઈ રે! તું સર્વનો જ્ઞ એટલે જાણનાર છો પણ પરમાં ફેરફાર કરનાર તું નથી. જ્યાં દરેક–દરેક વસ્તુ
જુદી છે ત્યાં જુદી ચીજનું તું શું કર? તું સ્વતંત્ર અને તે પણ સ્વતંત્ર. અહો! આવી સ્વતંત્રતાની
પ્રતીતમાં એકલી વીતરાગતા છે.
* * *
• ‘અનેકાન્ત’ એટલે હું મારા જ્ઞાનતત્ત્વપણે છું ને પરપણે નથી–એમ નક્કી કરતાં જ જીવ સ્વતત્ત્વમાં રહી
ગયો ને અનંતા પરતત્ત્વોથી ઉદાસીનતા થઈ ગઈ. આ રીતે અનેકાન્તમાં વીતરાગતા આવી જાય છે.
* * *
• જ્ઞાનતત્ત્વની પ્રતીત વગર પર પ્રત્યેથી સાચી ઉદાસીનતા થાય નહિ.
* * *
• સ્વ–પરના ભેદજ્ઞાન વગર વીતરાગતા થાય નહિ. જ્ઞાનતત્ત્વને ચૂકીને ‘હું પરનું કરું’ એમ માનવું તે
એકાન્ત છે, તેમાં મિથ્યાત્વ અને રાગ–દ્વેષ ભરેલા છે, તે જ સંસારભ્રમણનું મૂળ છે.
* * *
• ‘હું જ્ઞાનપણે છું ને પરપણે નથી’ –એવા અનેકાન્તમાં ભેદજ્ઞાન અને વીતરાગતા છે, તે જ મોક્ષમાર્ગ
છે અને તે પરમઅમૃત છે.
× × ×
• જગતમાં સ્વ અને પર બધા તત્ત્વો નિજ–નિજ સ્વરૂપે સત્ છે, આત્માનો સ્વભાવ તેને જાણવાનો છે;
છતાં, ‘હું પરને ફેરવું’ એવા ઊંધા અભિપ્રાયમાં સત્નું ખૂન થાય છે તેથી તે ઊંધા અભિપ્રાયને મહાન
હિંસા કહેવામાં આવી છે અને તે જ મહાન પાપ છે.
× × ×
• અહો! હું તો જ્ઞાન છું. આખું જગત એમ ને એમ પોતપોતાના સ્વરૂપમાં બિરાજી રહ્યું છે ને હું મારા
જ્ઞાનતત્ત્વમાં બિરાજું છું; તો પછી ક્યાં રાગ ને ક્યાં દ્વેષ! રાગ–દ્વેષ ક્યાંય છે જ નહિ. હું તો બધાયને
જાણનાર સર્વજ્ઞતાનો પિંડ છું, મારા જ્ઞાનતત્ત્વમાં રાગ–દ્વેષ છે જ નહિ. –આમ ધર્મી જાણે છે.
× × ×
• હે જીવ! જ્ઞાની તને તારો આત્મવૈભવ દેખાડે છે. પોતાના જ્ઞાનમાં જ સ્થિર રહીને એક સમયમાં
ત્રણકાળ–ત્રણલોકને જાણે એવો જ્ઞાનવૈભવ તારામાં ભર્યો છે. જો તારી સર્વજ્ઞશક્તિનો વિશ્વાસ કર તો
ક્યાંય ફેરફાર કરવાની બુદ્ધિ ઊડી જાય.
× × ×
• વસ્તુની પર્યાયમાં જે સમયે જે કાર્ય થવાનું છે તે જ નિયમથી થાય છે અને સર્વજ્ઞના જ્ઞાનમાં તે જ
પ્રમાણે જણાયું છે;–આમ જે નથી માનતો અને નિમિત્તને લીધે તેમાં ફેરફાર થવાનું માને છે તેને
વસ્તુના સ્વરૂપની કે સર્વજ્ઞતાની પ્રતીત નથી.
× × ×