Atmadharma magazine - Ank 121
(Year 11 - Vir Nirvana Samvat 2480, A.D. 1954).

< Previous Page  


Combined PDF/HTML Page 2 of 2

PDF/HTML Page 21 of 25
single page version

background image
નિર્ણય કરતાં આત્માના વાસ્તવિક સ્વરૂપની ઓળખાણ થઈને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટે છે ને
મોહનો ક્ષય થાય છે. માટે હે જીવો! પુરુષાર્થ વડે અરિહંત ભગવાનને ઓળખો.
*
*જે જીવે અરિહંત ભગવાનના પરિપૂર્ણ સામર્થ્યને પોતાના જ્ઞાનમાં લીધું તેણે પોતાના
આત્મામાં પણ તેવા પરિપૂર્ણ સામર્થ્યનો સ્વીકાર કર્યો અને તેનાથી ઓછાનો કે વિકારનો
નિષેધ કર્યો.
*
*અરિહંત ભગવાનમાં અને આ આત્મામાં નિશ્ચયથી તફાવત નથી. તેથી જાણે અરિહંતના
આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જાણ્યું તેને એમ થાય છે કે ‘અહો! મારા આત્માનું વાસ્તવિક
સ્વરૂપ પણ આવું જ છે, આ સિવાય બીજા વિપરીતભાવો તે મારું સ્વરૂપ નથી.’–આમ
જાણીને પોતાના આત્મા તરફ વળતાં તે જીવના મોહનો નાશ થઈ જાય છે.
*
*અરિહંત ભગવાનને ખરેખર કયારે જાણ્યા કહેવાય?–અરિહંત ભગવાનના દ્રવ્ય–ગુણ–
પર્યાય સાથે પોતાના આત્માને મેળવીને, જેવો અરિહંતનો સ્વભાવ તેવો જ મારો સ્વભાવ
એમ જો નિર્ણય કરે તો જ અરિહંત ભગવાનને ખરેખર જાણ્યા કહેવાય. અને આ રીતે
અરિહંત ભગવાનને જાણે તેને સમ્યગ્દર્શન થયા વિના રહે નહીં.
*
*જેણે અરિહંત ભગવાનના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને લક્ષમાં લીધા તે જ્ઞાનમાં એવું સામર્થ્ય છે કે
પોતાના આત્મામાંથી વિકારનો અને અપૂર્ણતાનો નિષેધ કરીને પરિપૂર્ણ સ્વભાવ
સામર્થ્યને સ્વીકારે છે ને મોહનો ક્ષય કરે છે.
*
*જે જીવ અરિહંત ભગવાનના આત્માને બરાબર જાણે છે તે જીવ પોતાના ચૈતન્ય
સામર્થ્યની સન્મુખ થઈને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરે છે;–એટલે અરિહંત ભગવાનને જાણનાર
જીવ અરિહંતનો લઘુનંદન થાય છે.
*
*ધર્મી જીવે પોતાના હૃદયમાં અરિહંત ભગવાનને સ્થાપ્યા છે, તેના અંતરમાં કેવળજ્ઞાનનો
મહિમા કોતરાઈ ગયો છે. અને આવું પરમ મહિમાવંત કેવળજ્ઞાન પ્રગટવાનું સામર્થ્ય મારા
આત્મામાં ભર્યું છે–એવી તેને સ્વસન્મુખ પ્રતીતિ વર્તે છે.
*
*કેવળજ્ઞાનનો યથાર્થ નિર્ણય કરવાનું સામર્થ્ય શુભ વિકલ્પમાં નથી પણ જ્ઞાનમાં જ તે સામર્થ્ય
છે. કેવળજ્ઞાનનો યથાર્થ નિર્ણય કરનારું જ્ઞાન પોતાના સ્વભાવસન્મુખ થઈ જાય છે.
*
*જે જીવ અરિહંત ભગવાનના કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય કરે તે જીવ રાગને આત્માનું સ્વરૂપ
માને નહિ એટલે રાગથી ધર્મ થવાનું માને નહિ;– કેમકે કેવળજ્ઞાનીને રાગ નથી અને જેવું
કેવળજ્ઞાનીનું સ્વરૂપ છે તેવું જ પોતાનું પરમાર્થ સ્વરૂપ છે.
*
*જે જીવો માત્ર પોતાની કુળપરંપરાથી જ અરિહંતદેવને મહાન માને છે, પણ અરિહંત
ભગવાનના જીવનું સ્વરૂપ શું છે તે ઓળખતા નથી તેમને મિથ્યાત્વ ટળતું નથી ને ધર્મ
થતો નથી. માટે અરિહંત ભગવાનના આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ શું છે તે ઓળખવું
જોઈએ. અરિહંત ભગવાનના આત્માનું વાસ્તવિક
ઃ ૨૦ઃ આત્મધર્મઃ ૧૨૧ઃ

PDF/HTML Page 22 of 25
single page version

background image
સ્વરૂપ ઓળખે તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ રહે જ નહિ.
*
*‘જે જાણતો અર્હંતને ગુણ, દ્રવ્ય ને પર્યયપણે, તે જીવ જાણે આત્મને, તસુ મોહ પામે લય ખરે.’
*
*જેણે મોહનો ક્ષય કરવો હોય તેણે શું કરવું? કે અરિહંત ભગવાનનો આત્મા કેવો છે,
તેમના ગુણોનું સામર્થ્ય કેવું છે અને તેમની કેવળજ્ઞાનાદિ પર્યાયનું શું સ્વરૂપ છે તે નક્કી
કરવું; તે નક્કી કરતાં પોતાના આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ પણ તેવું જ પરિપૂર્ણ છે એવી
સમ્યક્ પ્રતીતિ થાય છે અને મોહનો નાશ થઈ જાય છે.
*
*અહીં અરિહંત ભગવાન આ આત્માના ધ્યેયરૂપ–આદર્શરૂપ છે. જેમ અરીસામાં જોતાં
પોતાની મુદ્રા દેખાય છે તેમ અરિહંતભગવાન આ આત્માના અરીસા સમાન છે, અરિહંત
ભગવાનનું સ્વરૂપ ઓળખતાં આત્માનું પરિપૂર્ણસ્વરૂપ કેવું છે તે ઓળખાય છે. અરિહંત
ભગવાનને જે કેવળજ્ઞાનાદિ પ્રગટયા છે તે પ્રગટવાનું મારા આત્મામાં સામર્થ્ય છે, અને જે
રાગાદિભાવો અરિહંત ભગવાનના આત્મામાંથી ટળી ગયા તે આત્માનું ખરું સ્વરૂપ નથી.
આ રીતે અરિહંત ભગવાનને ઓળખતાં પોતાના સ્વભાવસામર્થ્યની પ્રતીત થાય છે અને
વિકારીભાવોથી ભેદજ્ઞાન થાય છે.
*
*આચાર્યદેવ કહે છે કે હે ભાઈ! અમારે તને તારું શુદ્ધ સ્વરૂપ બતાવવું છે; વિકાર કે
અપૂર્ણતા તે તારું ખરું સ્વરૂપ નથી, તારું ખરું સ્વરૂપ તો વિકારરહિત શુદ્ધ પરિપૂર્ણ છે, –તે
અમારે દર્શાવવું છે. અને એ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપના પ્રતિબિંબ સમાન શ્રી અરિહંતભગવાન
છે કેમ કે તેઓ સર્વ પ્રકારે શુદ્ધ છે.–માટે હે ભાઈ! તું અરિહંતભગવાનના આત્માને
ઓળખ, અને તારા આત્માને પણ તેવો જ જાણ.
*
*આ આત્માને દ્રવ્ય–ગુણ તો સદાય શુદ્ધ છે ને પર્યાયની શુદ્ધતા નવી પ્રગટ કરવાની છે.
પર્યાયની શુદ્ધતા પ્રગટ કરવા માટે દ્રવ્ય–ગુણ અને પર્યાયની શુદ્ધતાનું સ્વરૂપ કેવું છે તે
જાણવું જોઈએ. અરિહંત ભગવાનનો આત્મા દ્રવ્ય–ગુણ અને પર્યાય ત્રણે પ્રકારે શુદ્ધ છે,
તેથી તેમના સ્વરૂપને જાણતાં પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવની પ્રતીત થાય છે અને પર્યાયમાં
શુદ્ધતા થવા માંડે છે.
*
*અરિહંત ભગવાનનો આત્મા પરિસ્પષ્ટ છે, સર્વપ્રકારે ચોખ્ખો છે, તેમને જાણતાં એમ થાય
છે કે–અહો! આ તો મારા શુદ્ધ સ્વભાવનું જ પ્રતિબિંબ છે, મારું સ્વરૂપ આવું જ છે.–આમ
યથાર્થ પ્રકારે આત્મસ્વભાવનું ભાન થતાં શુદ્ધ સમ્યક્ત્વ પ્રગટ થાય છે.
*
*અરિહંત ભગવાનને રાગનો અત્યંત અભાવ થઈને પરિપૂર્ણ કેવળજ્ઞાન પ્રગટી ગયું છે. તે
કેવળજ્ઞાનમાં જે જણાયું તે ફરે નહિ;–આવો નિર્ણય કરવામાં ભગવાનના કેવળજ્ઞાનની
પ્રતીત આવી જાય છે, અને કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત કરતાં પોતાનું પરિપૂર્ણ જ્ઞાનસામર્થ્ય કેવું
છે–તે પણ પ્રતીતમાં આવી જાય છે, અને સમ્યગ્દર્શન થાય છે. આ રીતે કેવળજ્ઞાનનો
યથાર્થ નિર્ણય તે સમ્યગ્દર્શનનું કારણ થાય છે.
*અરિહંત ભગવાનના નિર્ણયમાં કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય આવ્યો, કેવળજ્ઞાનના નિર્ણયમાં
આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય આવ્યો, અને જ્ઞાનસ્વભાવના નિર્ણયમાં કેવળજ્ઞાન
સન્મુખનો અનંત પુરુષાર્થ આવ્યો.
*
કારતકઃ ૨૪૮૦ ઃ ૨૧ઃ

PDF/HTML Page 23 of 25
single page version

background image
*સર્વજ્ઞ પરમાત્મા અરિહંત ભગવાનને જે જીવ નથી ઓળખતો તે કેવળજ્ઞાનને ઓળખતો
નથી; અને જે કેવળજ્ઞાનને નથી ઓળખતો તે આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવને પણ નથી
ઓળખતો; જ્ઞાનસ્વભાવની ઓળખાણ વગર તેને કદી ધર્મ થતો નથી. માટે જેણે ધર્મ
કરવો હોય તેણે અરિહંત ભગવાનના સ્વરૂપને બરાબર ઓળખવું જોઈએ.
*
*અરિહંત ભગવાનનો અને મારો આત્મા નિશ્ચયથી સમાન છે–આમ જે જીવ ઓળખે, તેને
એવી નિઃશંકતા થઈ જાય છે કે જેમ અરિહંત ભગવાન પોતાના પુરુષાર્થવડે મોહનો ક્ષય
કરીને પૂર્ણદશા પામ્યા તેમ હું પણ મારા પુરુષાર્થના જોરે મોહનો ક્ષય કરીને પૂર્ણદશા
પામવાનો છું. મોહની સેના ઉપર વિજય મેળવવાનો ઉપાય મેં પ્રાપ્ત કર્યો છે.
*
*બધાં આત્માઓ અરિહંત જેવા જ છે; અરિહંત જેવું પોતાનું સ્વરૂપ જે સમજવા માગે તે
સમજી શકે છે. અંતરના સ્વભાવની રુચિ અને મહિમા આવ્યા વગર જીવ તેની પ્રાપ્તિનો
પ્રયત્ન કરે નહિ. અરિહંત જેવું પોતાનું સ્વરૂપ જે પ્રાપ્ત કરવા માંગે તે અવશ્ય કરી શકે છે.
તે સ્વરૂપ–પ્રાપ્તિ માટે અંતર્મુખદશાનો અપૂર્વ પ્રયત્ન જોઈએ.
*
*હે જીવ! તારે તારું સારું કરવું છે ને?.....તો આ જગતમાં તું એ શોધી કાઢજે કે જગતમાં
સૌથી સારું કોણે કર્યું છે?–પૂર્ણ હિત કોણે પ્રગટ કર્યું છે? ......
અરિહંત ભગવંતો આ જગતમાં સંપૂર્ણ સુખી છે, તેમણે આત્માનું સંપૂર્ણ સારું કર્યું છે.
અરિહંત ભગવાને કઈ રીતે આત્માનું સારું કર્યું?......પહેલાં પોતાના આત્મસ્વભાવને
પરિપૂર્ણ જાણીને તે સ્વભાવના આશ્રય વડે મોહનો ક્ષય કર્યો–આ રીતે અરિહંત ભગવંતોએ
આત્માનું સારું કર્યું. અરિહંત જેવા પોતાના આત્મસ્વભાવને જાણ્યો ને પછી તેમાં લીન થઈને
મોહનો ક્ષય કરી વીતરાગતા અને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યા, તેથી તે અરિહંત ભગવંતો સુખી છે.
તેમના આત્માની તે કેવળજ્ઞાન દશા કયાંથી આવી?
ત્રિકાળી દ્રવ્ય–ગુણનું જે સ્વભાવસામર્થ્ય છે તેમાંથી જ તે દશા પ્રગટી છે.
હે જીવ! તારા દ્રવ્ય–ગુણમાં પણ અરિહંત ભગવાન જેવું જ સ્વભાવસામર્થ્ય છે, તે
સ્વભાવની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરીને તેમાં તું સ્થિરતા કર, તો તને તારા દ્રવ્ય–ગુણમાંથી
કેવળજ્ઞાન અને પૂર્ણ સુખમયદશા પ્રગટે.–આ જ આત્માનું સારું કરવાનો ઉપાય છે.
દુનિયામાં પોતાનું સારામાં સારું કરનારા તો ભગવાન અરિહંત છે, તેમને જ તું
તારા આદર્શરૂપે રાખ.
*
*અહો! જેમને મોહ નથી, અવતાર નથી, મરણ નથી, વિકલ્પ નથી, પરની ઉપાધિ નથી,
ભૂખ–તરસ નથી, રોગ નથી, રાગ નથી, હર્ષ નથી, શોક નથી, જેમને દિવ્ય કેવળજ્ઞાન અને
સંપૂર્ણ અતીન્દ્રિય સુખ પ્રગટી ગયું છે તથા જેઓ કૃતકૃત્ય છે–આવા અરિહંત ભગવાન જ
આત્માના અરીસા સમાન છે, તેઓ જ સાચા આદર્શરૂપ છે. તે અરિહંત ભગવાનના
સ્વરૂપને જાણતાં પોતાના સ્વરૂપનું પ્રતિબિંબ જણાય છે.–એ રીતે અરિહંત ભગવાન જેવા
પોતાના આત્માને જાણીને તેને ધ્યાવતાં ધ્યાવતાં, જીવ પોતે પણ મોહરૂપી અરિને હણીને
અરિહંત થઈ જાય છે.–આ અરિહંત થવાનો ઉપાય! અનંત તીર્થંકરોએ આ જ ઉપાય કર્યો
છે અને દિવ્યધ્વનિમાં પણ એવો જ ઉપદેશ કર્યો છે.
*
ઃ ૨૨ઃ આત્મધર્મઃ ૧૨૧ઃ

PDF/HTML Page 24 of 25
single page version

background image
સુવર્ણપુરી સમાચાર
(આસો વદ ૧૨)
*પરમ પૂજ્ય સદ્ગુરુદેવ સુખશાંતિમાં બિરાજે છે.
* હાલ સવારના પ્રવચનમાં શ્રી મોક્ષમાર્ગ–પ્રકાશકનો સાતમો અધ્યાય ચાલે છે, અને બપોરના
પ્રવચનમાં શ્રી સમયસારજીનો પુણ્ય–પાપઅધિકાર ચાલે છે. આ ઉપરાંત રાત્રિચર્ચા, ભક્તિ
વગેરે કાર્યક્રમો હંમેશ મુજબ થાય છે.
*શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર તરફથી પ્રકાશિત ચાલુ સાલના જૈન તિથિ–દર્પણ દરેક ગામના મુમુક્ષુ–
મંડળ ઉપર મોકલી આપવામાં આવશે, ત્યાંથી દરેકે મેળવી લેવું. જ્યાં મુમુક્ષુ–મંડળ ન હોય
તેમણે સોનગઢથી મંગાવી લેવું.
*આત્મધર્મના જે ગ્રાહકોએ હજી સુધી લવાજમ ન ભર્યું હોય તેઓને ખાસ વિનંતિ છે કે પોતાનું
લવાજમ કારતક સુદ પૂર્ણિમા સુધીમાં મોકલી આપે, જેથી વી. પી. ની તકલીફ બચી જાય, અને
વ્યવસ્થામાં સગવડતા રહે. કારતક સુદ પૂર્ણિમા પછી વી. પી. થશે. આપ ગ્રાહક તરીકે ચાલુ
રહેવા ન માંગતા હો તો અગાઉથી ખબર આપશો.
*વૈરાગ્યનો એક પ્રસંગ
વઢવાણ શહેરના ભાઈશ્રી ઉજમશી તલકશી શાહ એકાએક હૃદય બંધ પડી જવાથી આસો વદ
પાંચમના રોજ સવારમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેઓ પૂ. ગુરુદેવશ્રીના ભક્ત અને વઢવાણ
મુમુક્ષુ–મંડળના એક આગેવાન કાર્યકર હતા; વઢવાણમાં જિનમંદિર થયું તેમાં તેમણે
ઉત્સાહપૂર્વક ખાસ ભાગ લીધો હતો; અને તેની વેદી–પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગે પૂ. ગુરુદેવ ત્યાં પધારે– એ
પ્રસંગ જોવા માટે તેઓ ઘણા આતુર અને ઉત્સાહિત હતા. તેમનું એકાએક અવસાન થતાં
વઢવાણ મુમુક્ષુ–મંડળે એક સભા દ્વારા તેમના પ્રત્યેની લાગણી વ્યક્ત કરી હતી. દેહની
ક્ષણભંગુરતાના આવા પ્રસંગો દેખીને જિજ્ઞાસુ જીવોએ જીવનમાં ક્ષણે–ક્ષણે અવિનાશી
ચૈતન્યતત્ત્વની ભાવના કરવા જેવી છે.

PDF/HTML Page 25 of 25
single page version

background image
ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ
સ્વભાવ, વિભાવ અને સંયોગ
(૧)સ્વભાવની સામર્થ્યતા
(૨)વિભાવની વિપરીતતા
(૩)સંયોગની પૃથકતા
–આ ત્રણે બરાબર ઓળખવા જોઈએ. ગમે તેટલું વાંચે ને
ગમે તેટલું સાંભળે, પણ અંતરમાં આ મૂળ વસ્તુનો ખ્યાલ ન આવે
ત્યાં સુધી આત્માને સાચો લાભ થાય નહિ.
(૧)સ્વભાવનું કેટલું સામર્થ્ય છે તે જાણે તો તેમાં દ્રષ્ટિ થાય.
(૨)વિભાવનું કેટલું વિપરીતપણું છે તે ઓળખે તો તેની રુચિ ટળીને
સ્વભાવની રુચિ થાય.
(૩)સંયોગનું કેવું પૃથક્પણું છે તે ઓળખે તો તેમાંથી એકત્વબુદ્ધિ છૂટીને
સ્વ તરફ વળે.
(૧)સ્વભાવસામર્થ્યની મહત્તા ભાસ્યા વિના દ્રષ્ટિ તેમાં વળે નહિ.
(૨)વિભાવનું વિપરીતપણું જાણ્યા વિના તેની રુચિ ટળે નહિ.
(૩)સંયોગનું જુદાપણું જાણ્યા વિના તેનો મોહ ટળે નહિ.
માટે ઉપરના ત્રણ બોલ બરાબર ઓળખવા જોઈએ.
(–ચર્ચામાંથી)
ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ ऌ
પ્રકાશકઃ– શ્રી જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ વતી જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી,
વલ્લભ–વિદ્યાનગર (ગુજરાત)
મુદ્રકઃ–જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, અનેકાન્ત મુદ્રણાલયઃ વલ્લભ–
વિદ્યાનગર (ગુજરાત)