શાસ્ત્ર–અભ્યાસ વગેરે ગમે તેટલું કરે તોપણ, કોઈ રીતે ધર્મ થતો નથી. ધર્મ કરવા માટે શરૂઆતનું કર્તવ્ય
એ છે કે અરિહંત ભગવાનનો અને તેમના જેવા પોતાના આત્માનો નિર્ણય કરવો.
જીવ પામર છે–મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, તેને ધર્મ થતો નથી.
ભગવાનના દ્રવ્ય–ગુણ પૂરા છે ને તેમની પર્યાય સંપૂર્ણ જ્ઞાનમય છે એમ નિર્ણય કરતાં, મારા દ્રવ્ય–ગુણ તો
પૂરા છે ને પર્યાય સંપૂર્ણ જ્ઞાનરૂપ વિકારરહિત હોવી જોઈએ–એમ પ્રતીત થાય છે; અને એ પ્રતીતના જોરે
પૂર્ણતા તરફનો પુરુષાર્થ ઉપડે છે.
સ્વભાવસામર્થ્યની પૂર્ણતા ભાસ્યા વગર કોની ઓથે ધર્મ કરશે? પામરતાની ઓથે ધર્મની શરૂઆત થતી
નથી, પણ પ્રભુતાને ઓળખીને તેના જોરે પ્રભુતાનો પુરુષાર્થ ઉપડે છે. પોતાની પ્રભુતાને જાણ્યા વગર
ધર્મના અપૂર્વ પુરુષાર્થનો સાચો ઉલ્લાસ ઉપડે જ નહિ.
ભગવાન છે તેવો જ હું છું; આ પ્રમાણે અરિહંતના સ્વરૂપને જાણતાં જીવ સ્વ–સમયને જાણી લે છે, અને
સ્વ–સમયને જાણતાં તેનો મોહ ટળી જાય છે.–આ અપૂર્વ ધર્મની શરૂઆત છે.
અરિહંત ભગવાનને ઓળખતાં આત્મા અને રાગનું ભેદજ્ઞાન થાય છે.
ભગવાનના પરિપૂર્ણ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને તેમ જ તેવા પોતાના આત્માને નિર્ણયમાં લઈ લ્યે એવું સામર્થ્ય
જ્ઞાનનું જ છે, રાગમાં એવું સામર્થ્ય નથી. અંતર્મુખ થઈને ત્રિકાળી સ્વભાવ સાથે તન્મય થઈ જાય–એવી
એક સમયની જ્ઞાનપર્યાયની તાકાત છે, પરંતુ કોઈપણ રાગમાં એવી તાકાત નથી કે અંતર્મુખ થઈને
જ્ઞાનસ્વભાવ સાથે તન્મય થઈ શકે!
લક્ષમાં લીધું તે વખતે પોતાને તેવી શુદ્ધ પર્યાય વર્તતી નથી પણ રાગ વર્તે છે, છતાં ‘રાગ તે મારી
અવસ્થાનું મૂળ સ્વરૂપ નથી, મારી અવસ્થા અરિહંત