: 34 : ‘ātmadharma’ 2481 : kāratak :
potapotānī kramabaddha yogyatāthī ja kārya thāy chhe, parathī temān kāī paṇ thatun nathī. vastu potānī
kramabaddhaparyāyapaṇe potānī yogyatāthī ja svayam pariṇamī jāy chhe, bījī chīj to dharmāstikāyavat nimittamātra
chhe. ahīn dharmāstikāyano dākhalo āpīne pūjyapādasvāmīe nimittanun svarūp ekadam spaṣhṭa karī dīdhun chhe.
dharmāstikāy to ākhā lokamān sadāy em ne em sthit chhe; je jīv ke pudgalo svayam potānī
yogyatāthī ja gati kare chhe temane te nimittamātra chhe. gatirūpe ‘svayam pariṇamatāne’ ja nimitta chhe, svayam nahi
pariṇamatāne te pariṇamāvatun nathī, tem ja nimitta paṇ thatun nathī.
“yogyatā vakhate nimitta na hoy to?”–em shaṅkā karanār kharekhar yogyatāne ke nimittanā svarūpane
jāṇato nathī. jem koī pūchhe ke “jīv–pudgalamān gati karavānī yogyatā to chhe, paṇ dharmāstikāy na hoy
to?”–to em pūchhanār kharekhar jīv–pudgalanī yogyatāne ke dharmāstikāyane jāṇato nathī. kem ke gati vakhate
sadāy dharmāstikāy nimittapaṇe hoy ja chhe, jagatamān dharmāstikāy na hoy em kadī banatun ja nathī.
‘yogyatā vakhate nimitta na hoy to?’
‘gatinī yogyatā vakhate dharmāstikāy na hoy to?’
‘pāṇī ūnun thavānī yogyatā vakhate agni na hoy to?’
‘māṭīmān ghaḍo thavānī yogyatā vakhate kumbhār na hoy to?’
‘jīvamān mokṣha thavānī yogyatā hoy paṇ vajrarṣhabhanārāchasanhanan na hoy to?’
–e badhā prashno ek ja jātanā–nimittādhīn draṣhṭivāḷānā –chhe. e ja pramāṇe guru–shiṣhya, kṣhāyak
samyaktva ane kevaḷī–shrutakevaḷī, vagere badhāmān samajī levun. jagatamān jīv ke ajīv darek dravya potapotānā
niyamit svakāḷanī yogyatāthī ja pariṇame chhe, te vakhate bījī chīj nimittapaṇe hoy te ‘गतेः
धर्मास्तिकायवत्’ chhe. koī paṇ kārya thavāmān vastunī ‘योग्ता ही’ nishchay kāraṇ chhe, bījun kāraṇ kahevun te
‘gatimān dharmāstikāyavat’ upachāramātra chhe, eṭale ke kharekhar te kāraṇ nathī. potānī kramabaddhaparyāyapaṇe vastu
pote ja ūpaje chhe–e niyam samaje to nimittādhīn draṣhṭinā badhā goṭā nīkaḷī jāy. vastu ek samayamān
utpād–vyay–dhuravasvarūp chhe. ek samayamān potānī kramabaddhaparyāyapaṇe ūpaje, te ja samaye pūrva paryāyathī vyay
pāme, ne te ja samaye saḷaṅgatāpaṇe dhurav ṭakī rahe–em utpād–vyay–dhuravasvarūp vastu pote varte chhe, ek vastunā
utpād–vyay–dhuravamān vachche koī bījun dravya ghūsī jāy–em banatun nathī.
jem, kharekhar mokṣhamārga to ek ja chhe, paṇ tenun nirūpaṇ be prakārathī chhe; nishchayaratnatrayane mokṣhamārga
kahevo te to kharekhar mokṣhamārga chhe, ane vyavahāraratnatrayanā rāgane mokṣhamārga kahevo te kharekhar mokṣhamārga nathī,
paṇ upachāramātra chhe;
tem, kāryanun kāraṇ kharekhar ek ja chhe. vastunī yogyatā te ja kharun kāraṇ chhe, ane nimittane bījun
kāraṇ kahevun te kharun kāraṇ nathī paṇ upachāramātra chhe;
e ja pramāṇe, kāryano kartā paṇ ek ja chhe, be kartā nathī. bījāne kartā kahevo te upachāramātra chhe.
[115] darek dravyanun svatantra pariṇaman jāṇyā vinā bhedagnān thāy nahi.
ahīn kahe chhe ke dravya ūpajatun thakun potānā pariṇāmathī ananya chhe, eṭale te pariṇāmanā kartā be na hoy.
ek dravyanā pariṇāmamān bījun dravya tanmay na thāy, māṭe be kartā na hoy; tem ja ek dravya be pariṇāmamān
(potānā ne paranā bannenā pariṇāmamān) tanmay na thāy, māṭe ek dravya be pariṇāmane na kare. nāṭak–
samayasāramān pt.. banārasīdāsajī kahe chhe ke–
करता परिनामी दरव, करमरूप परिनाम।
किरिया परजयकी फिरनी, वस्तु एक त्रय नाम।। ७।।
arthāt–avasthārūpe je dravya pariṇame chhe te kartā chhe; je pariṇām thāy chhe te tenun karma chhe; ane avasthāthī
avasthāntar thavun te kriyā chhe. ā kartā, karma ane kriyā vastupaṇe bhinna nathī, eṭale ke te bhinna bhinna vastumān
rahetā nathī. vaḷī–
एक परिनाम के न करता दरव दोइ, दोइ परिनाम एक दर्व न धरतु है।