: 44 : ‘ātmadharma’ 2481 : kāratak :
–māṭe agni pāṇīnī akartā ja chhe. agni agninī paryāyamān tadrūp chhe, ne uṣhṇa pāṇīnī avasthāmān te
pāṇī ja tadrūp chhe. e ja pramāṇe kumbhār ane ghaḍo, vagere jagatanā badhā padārthomān paṇ upar mujab pāñch bol
lāgu pāḍīne ekabījānun akartāpaṇun samajī levun.
[nondh : ahīn je agni ane pāṇīnun draṣhṭānt āpyun chhe, te draṣhṭānt jīvanun akartāpaṇun siddha karavā māṭe nathī
āpyun, paṇ ajīvanun paraspar akartāpaṇun siddha karavā māṭe te draṣhṭānt chhe,–e vāt lakṣhamān rākhavī.]
[142] “–nimittakartā to kharo ne?”
prashna:– jīv kartā chhe ke nathī?
uttar:– hā; jīv kartā kharo, paṇ sheno? ke–potānā gnāyak pariṇāmano;–pudgalakarmano nahīn.
prashna:– pudgalakarmano nimitta kartā to kharo ke nahi?
uttar:– nā; gnāyakabhāvapaṇe pariṇamato jīv mithyātvādi pudgalakarmano nimittakartā paṇ nathī. karmanā
nimitta thavā upar jenī draṣhṭi chhe te jīvane gnāyakabhāvanun pariṇaman nathī paṇ agnānabhāvanun pariṇaman chhe.
agnān bhāvane līdhe ja te pudgalakarmano nimittakartā thāy chhe, ane te sansāranun ja kāraṇ chhe.–ā vāt
āchāryadeve have pachhīnī gāthāomān bahu saras samajāvī chhe.
[143] gnātānun kārya.
gnānasvabhāvī jīv kartā thaīne koīnī paryāyane āghīpāchhī palaṭāve em nathī. pote potānā
gnātāpariṇāme ūpajato thako kramabaddhaparyāyano gnātā chhe, gnātāpariṇām te ja gnānīnun kārya chhe. jem īshvar
jagatanā kartā–e vāt khoṭī chhe, tem jīv parano kartā e vāt paṇ khoṭī chhe. gnāyakamūrti ātmā sva–par
prakāshak chhe, kharekhar gnāyak to shubh–ashubh bhāvono paṇ jāṇanār ja chhe; temān ekatāpaṇe nahi pariṇamato
hovāthī, paṇ bhinnapaṇe gnānabhāve pariṇamato hovāthī, te rāgano kartā nathī. rāgane gnān sāthe bheḷavīne je
teno kartā thāy chhe, tenī draṣhṭi ‘gnāyak’ upar nathī paṇ vikār upar chhe, eṭale te mithyādraṣhṭi chhe. shubhabhāv thāy,
tyān ‘ashubh thavānā hatā paṇ gnāne tene palaṭīne ā shubh karyā’ em je māne chhe, tenun valaṇ paṇ vikār taraph
ja chhe, gnāyak upar tenun valaṇ nathī. gnātā to gnāyakasvabhāvanī sanmukh thaīne, potānā gnātābhāve ja
pariṇamato, te te samayanā rāgane paṇ gnānanun vyavahāragney banāve chhe, paṇ tene gnānanun kārya nathī mānato. te
samaye je gnānapariṇaman thayun (–te gnānapariṇamananī sāthe samyakshraddhā, ānand, puruṣhārtha vagerenun pariṇaman paṇ
bhegun ja chhe) te ja gnātānun kārya chhe. ā rīte gnānī potānā nirmaḷ gnān–ānand vagere pariṇāmono kartā chhe,
paṇ rāgano ke parano kartā nathī.
[144] ‘akāryakāraṇashakti’ ane paryāyamān tenun pariṇaman.
gnānī jāṇe chhe ke mārāmān akāryakāraṇashakti chhe; hun kāraṇ thaīne paranun kārya karun, ke par vastu kāraṇ
thaīne mārun kārya kare–evun par sāthe kāryakāraṇapaṇun māre nathī. are! antaramān gnān kāraṇ thaīne rāgane kāryapaṇe
upajāve, athavā to rāgane kāraṇ banāvīne gnān tenā kāryapaṇe ūpaje,–evun gnān ane rāgane paṇ
kāryakāraṇapaṇun nathī. āvī akāryakāraṇashakti ātmāmān chhe.
prashna:– akāryakāraṇapaṇun to dravyamān ja chhe ne?
uttar:– dravyamān akāryakāraṇashakti chhe–em mānyun koṇe? –paryāye. je paryāye dravyasanmukh thaīne akārya–
kāraṇashaktine mānī, te paryāy dravyanī sāthe abhed thaīne pote paṇ akāryakāraṇarūp thaī gaī chhe; e rīte
paryāyamān paṇ akāryakāraṇapaṇun chhe. bījī rīte kaho to, gnāyakasvabhāv taraph vaḷīne je paryāy abhed thaī te
paryāyamān rāganun ke paranun kartāpaṇun nathī, te to gnāyakabhāvarūp ja chhe.
[145] ātmā parano utpādak nathī.
juo, bhāī! jene potānā ātmānun hit karavānī garaj thaī hoy–evā jīvane māṭe ā vāt chhe.
antaranī lokottaradraṣhṭinī ā vāt chhe, laukik vātanī sāthe ā vātano meḷ khāy tem nathī. laukikamān to
atyāre evī jhumbesh chāle chhe ke “anājanun utpādan vadhāro ne vastīnun utpādan ghaṭāḍo.” ahīn to
lokottaradraṣhṭinī vāt chhe ke bhāī! tun parano utpādak nathī, tun to gnān chho. “are! abhakṣhya chīj khāīne paṇ
anāj bachāvo”–em kahenār to anāryadraṣhṭivāḷā chhe ;–evānī vāt to dūr rahī, paṇ ahīn to kahe chhe ke
ātmā kartā thaīne parane upajāve ke parane ūpajatun aṭakāve–em mānanār paṇ mūḍh