: 46 : ‘ātmadharma’ 2481 : kāratak :
[149] sarvatra upādānanun ja baḷ.
vaḷī pt.. banārasīdāsajī paṇ kahe chhe ke–
उपादान बल जहँ–तहां, नहि निमित्तको दाव।
एक चक्रसों रथ चले रविको यहै स्वभाव।। ५।।
–jyān juo tyān upādānanun ja baḷ chhe, eṭale ke yogyatāthī ja kārya thāy chhe, temān nimittano kāī
dāvapech nathī, “nimittane līdhe kārya thayun” evo nimittano dāv ke vāro kadī āvato ja nathī, jyān juo tyān
upādānano ja dāv chhe. ‘ām kem?’ ke upādānanī tevī ja yogyatā! ‘nimittane līdhe thayun?’–ke nā.
[150] “–nimitta vinā......??”
prashna:– nimitta kāī kare nahi e sāchun, paṇ shun nimitta vinā thāy chhe?
uttar:– hā, bhāī! upādānanā kāryamān to nimittano abhāv chhe māṭe kharekhar nimitta vinā ja kārya
thāy chhe. nimitta chhe kharun, paṇ te nimittamān chhe, upādānamān to teno abhāv ja chhe, te apekṣhāe nimitta vinā
ja thāy chhe.
–āvī vāt āve tyān upādān nimittanun bhedagnān samajavāne badale keṭalāk ūndhī draṣhṭivāḷā jīvo kahe
chhe ke ‘are! nimittano niṣhedh thaī jāy chhe!’ bhāī re! āmān nimittanā astitvano niṣhedh thato nathī,
nimitta nimitta tarīke jem chhe tem rahe chhe. tun nimittane nimitta tarīke rākh, nimittane upādānamān na bheḷav.
agnānīo nimitta–naimittik sambandhane kartā–karmapaṇe mānīne, upādān–nimittanī ekatā karī nāṅkhe chhe.
“–kārya thāy upādānathī, paṇ kāī nimitta vinā thāy chhe?
–sharīranī kriyā thāy sharīrathī, paṇ kāī jīv vinā thāy chhe?
–vikār kare jīv pote, paṇ kāī karma vinā thāy chhe?
–gnān thāy potāthī, paṇ kāī guru vinā thāy chhe?
–mokṣha thāy jīvanā upādānathī, paṇ kāī manuṣhyadeh vinā thāy chhe?”
–em keṭalāk dalīl kare chhe; paṇ bhāī! upādānanī potānī yogyatāthī ja thāy–em je kharekhar jāṇe
chhe tene par nimitta kevun hoy tenun paṇ gnān hoy ja chhe, eṭale “nimitta vinā....” no prashna tene raheto nathī. te
to jāṇe chhe ke upādānathī kārya thāy chhe, ne tyān yogya nimitta hoy ja chhe,–‘गतैः धर्मास्तिकायवत्। ’
je jīv sva–par be vastune mānato ja nathī–nimittane jāṇato ja nathī, evā anyamatine nimittanun
astitva siddha karavā māṭe “nimitta vinā na thāy” evī dalīlathī samajāvavāmān āve chhe; paṇ jyān sva–
paranā bhedagnānanī vāt chālatī hoy, upādān–nimittanī svatantratānun varṇan chālatun hoy, tyān vachche ‘nimitta
vinā na thāy’–e dalīl mūkavī te to nimittādhīn draṣhṭi ja sūchave chhe. “nimitta hoy ja chhe” pachhī ‘nimitta
vinā na thāy’ e dalīlanun shun kām chhe?
pravachanasār gā. 160 mān āchāryadev kahe chhe ke kharekhar hun sharīr, vāṇī ane manane ādhārabhūt nathī,
temanun kāraṇ hun nathī, temano kartā hun nathī, temano prayojak ke anumodak paṇ hun nathī; mārā vinā ja eṭale ke hun
te sharīrādino ādhār thayā vinā, kāraṇ thayā vinā, kartā thayā vinā, prayojak ke anumodak thayā vinā, teo
svayam potapotāthī ja karāy chhe, māṭe hun te sharīrādino pakṣhapāt chhoḍīne (arthāt mārā nimitta vinā te na thāy–
evo pakṣhapāt chhoḍīne) atyant madhyastha–sākṣhīsvarūp–gnāyak chhun.
(juo, pravachanasār gā. 160)
[151] ā upadeshanun tātparya ane tenun phaḷ.
ahīn āchāryadev kahe chhe ke he bhāī! sarve dravyone bījānī sāthe utpādya–utpādakabhāvano abhāv chhe, māṭe
tun gnātā ja rahe. ‘hun gnān chhun’ evo nirṇay karīne svasanmukh gnātāpariṇāmapaṇe je ūpajyo te jīv potānā
samyakshraddhā–gnān–ānand vagere kāryapaṇe ūpaje chhe tethī teno utpādak chhe, paṇ karma vagere parano utpādak nathī.
ām jīvane svabhāvasanmukh draṣhṭi karīne nirmaḷ kramabaddhaparyāyapaṇe pariṇamavā māṭe ā upadesh chhe.
gnāyakasvabhāvanī sanmukh