: 196 : ātmadharma : 140
‘niyam’ eṭale niyamathī je karavā yogya hoy te; arthāt gnān–darshan chāritra te niyam chhe; ane tenāthī
viparītanā parihār arthe kharekhar ‘sār’ evun vachan kahyun chhe.
chokkasapaṇe karavā yogya evā je ratnatray te niyam chhe.––paṇ ām kahevāthī vyavahāraratnatrayanā rāgane
paṇ koī mokṣhanun kāraṇ na mānī bese te māṭe āchāryadev spaṣhṭa khulāso kare chhe ke ‘niyam’nī sāthe ‘sār’ shabda
kahīne ame viparītane parihār karyo chhe; eṭale ke nishchayaratnatrayathī viparīt evā je vyavahāraratnatrayano rāg
te mokṣhamārga nathī paṇ bandhamārga chhe–em batāvyun chhe. mokṣhane māṭe kartavya hoy to te rāg rahit shuddharatnatray ja
chhe; e sivāy shubharāgarūp je vyavahār ratnatray chhe te kharekhar kartavya nathī, mokṣhanun kāraṇ nathī.
aho! nishchay samyagdarshan–gnān–chāritrarūp je shuddha ratnatray te ja mokṣhamārga chhe. e sivāy vyavahār
ratnatrayano vikalpa ūṭhe te paṇ nishchay–ratnatrayathī viparīt chhe, tethī te parihār karavā yogya chhe, eṭale ke tenā
āshraye mokṣhamārga nathī em jāṇīne te vyavahāranun avalamban chhoḍavā jevun chhe. nishchayaratnatray te mokṣhamārga chhe,ne
vyavahāraratnatray te tenāthī viparīt eṭale ke bandhamārga chhe. vyavahār karatān karatān tenā āshraye nishchayaratnatray
thaī jashe–– em je māne chhe, teṇe viparītano parihār na karyo paṇ viparītano ādar karyo eṭale tenī shraddhā
viparīt thaī.
ahīn shuddharatnatrayane niyamathī kartavya kahyā, to te kartavyanun kāraṇ koṇ? shuddharatnatrayarūp niyam te
mokṣhamārga chhe,––kāryarūp chhe. kartavyarūp je kārya–niyam tenun kāraṇ koṇ?–te ahīn ṭīkāmān khūllun karyun chhe. kāraṇ tene
kahevāy ke jenā āshrayathī kārya pragaṭe. jem kārya vartamān chhe tem tenā āshrayabhūt kāraṇ paṇ vartamān ja chhe.
ahīn vāt karavī chhe–mokṣhamārganī; paṇ ṭīkāmān sāthe sāthe tenun ‘kāraṇ’ paṇ batāvīne alaukik vāt
karī chhe.
“niyamasār” eṭale svabhāvaratnatray;
te svabhāvaratnatrayanā be prakār–ek kāraṇarūp, ane bījā kāryarūp; ahīn tene kāraṇaniyam ane
kāryaniyam tarīke varṇave chhe.
“je sahaj param pāriṇāmik bhāve sthit, svabhāv–anant chatuṣhṭayātmak shuddhagnānachetanā pariṇām te
kāraṇaniyam chhe.” ane
“nishchayathī je karavā yogya chhe arthāt prayojan svarūp chhe evā samyagdarshan–gnān–chāritra te kāryaniyam chhe.”
juo, ā kāraṇaniyam ane kāryaniyamanī adbhut vyākhyā! kāraṇaniyam to badhā jīvomān trikāḷ
varte chhe, te kāī navā nathī karavā paḍatā; paṇ te kāraṇaniyamanun bhān karīne tenā āshraye kāryaniyamarūp
mokṣhamārga navo pragaṭ thāy chhe, ane te ja kharekhar kartavya chhe.
mokṣhamārga kem thāy? te vāt paṇ āmān āvī gaī. koī paranā āshraye, rāgathī, te vyavahāraratnatrayanā
avalambanathī mokṣhamārga thato nathī eṭale te koī mokṣhamārganun kāraṇ nathī; antaramān shuddha kāraṇ sadāy vartī rahyun
chhe, te kāraṇanā āshraye ja mokṣhamārgarūpī kārya pragaṭe chhe.
mūḷ sūtramān to णियमेण य जं कज्जं...’ eṭale ke ‘niyamathī je kartavya chhe...’ em kahīne āchāryadevane
shuddharatnatrayarūp mokṣhamārga batāvavo chhe, tyāre ṭīkākār munirāje te mokṣhamārgarūpī kāryanī sāthe tenun kāraṇ paṇ
varṇavīne adbhut ṭīkā karī chhe. jem samayasāramān amr̥utachandrāchāryadeve evī shailīthī ṭīkā karī chhe ke mūḷ sūtramān
astinī vāt hoy to bhegī nāstinī vāt kare, ane nāstinī vāt ho to bhegī astinī vāt kare.–e rīte
alaukik ṭīkā karī chhe; tem ā niyamasāramān padmaprabhamunirāje kāryanī sāthe sāthe trikāḷī kāraṇanī(–
kāraṇashuddhaparyāyanī) vāt karīne ṭīkāmān alaukik rahasyo kholyān chhe. ā apūrva vāt chhe; keṭalāk jīvoe to
jindagīmān ā vāt sāmbhaḷī paṇ nahi hoy.
jīvane niyamathī karavā yogya je kārya te niyam chhe.
––kayun kārya niyamathī kartavya chhe? pratham sharīrādi jaḍ padārthonān kāryo to ātmāthī judān chhe, te kāī
jīvanān kāryo nathī, eṭale tenī to vāt nathī. bījun, mithyātva ane rāg–dvaiṣharūpī kārya anādithī kṣhaṇe kṣhaṇe
karīne jīv sansāramān rakhaḍī rahyo chhe, te paṇ jīvanun kharun kartavya nathī. jenāthī