
upayog evā be prakār chhe; te be bhed batāvavāno e hetu chhe ke kāraṇanā avalambane kārya thāy chhe.
(2) kāryasvabhāvagnānaupayog pariṇām
(vibhāvagnān upayoganā bhed have pachhī kaheshe.)
kārya svabhāvagnān upayog te to paripūrṇa nirmaḷ evun kevaḷagnān chhe. ane te kevaḷagnānanā kāraṇarūp
upayog amūrta–avyābādh–atīndriy ane avināshī chhe. temānthī kāraṇasvabhāvagnānaupayog to sadāy–anādi
anant amūrta–avyābādh–atīndriy ne avināshī svabhāvavāḷo chhe, ne kāryasvabhāvagnānaupayog paṇ pragaṭayā pachhī
tevā ja svabhāvavāḷo chhe. kāraṇarūp svabhāvagnānaupayog to sadāy param pāriṇāmikabhāvamān sthit chhe ja, te kāī
navo thato nathī. temānthī kevaḷagnān navun pragaṭe chhe, tene kāryasvabhāvagnānaupayog kahe chhe. ā kāraṇarūp ke kāryarūp
jeṭalā upayog kahevāy chhe te badhā pariṇāmarūp chhe, kemake chaitanyane anusarīne vartatā pariṇām te upayog chhe, ne
tenā prakāronun ā varṇan chāle chhe. kāraṇasvabhāvagnān upayog badhāy jīvomān atyāre paṇ vartī rahyo chhe, tenī vāt
khās samajavā jevī chhe.
upayog sādianant chhe. kāraṇasvabhāvagnānane ‘paramapāriṇāmikabhāvamān sthit’ kahyun chhe, eṭale shun?
paramapāriṇāmikabhāv to trikāḷī dravya chhe ne ā kāraṇasvabhāvagnān upayog te paramapāriṇāmikabhāvamān sthit chhe.
‘paramapāriṇāmikabhāv’ te dravya chhe, ‘temān sthit’ te paryāy chhe;–kaī paryāy? utpād–vyayarūp paryāy nahi,–sansār
mokṣharūp paryāy nahi, paṇ trikāḷ svabhāvamān sthitapaṇe ā paryāy varte chhe. te nirapekṣha chhe, karmanī upādhirahit chhe,
sadashapariṇamanarūp chhe, sāmānya pāriṇāmikabhāvanī visheṣhapariṇatirūp chhe, vartamān varte chhe, te pūjya chhe–mahimāvant
chhe–āshray karavā yogya chhe. ā vartamān dhuravakāraṇarūp chhe, te dhuravakāraṇanā āshraye pūrun kārya pragaṭī jāy chhe, ne pachhī
paṇ dhuravakāraṇanā ādhāre ja pūrun kārya ṭake chhe. aho! āvun sadrasharūp dhuravakāraṇ paripūrṇasvarūpe ātmāmān vartamān
ekarūp varte chhe. ā kāraṇane pakaḍatān nirmaḷ kārya thaī jāy chhe.
vartamān birājī rahyo chhe. kevaḷagnānarūp kārya to puruṣhārthathī navun pragaṭe chhe, jyāre ā kāraṇasvabhāvagnānaupayog to
ātmā sāthe anādianant varte chhe, te kāī navo nathī pragaṭato tenun bhān navun pragaṭe chhe.
chhe te to trikāḷī upayogapariṇatinī vāt chhe. chhatān ā paṇ chhe to pariṇām! chaitanyaanuvidhāyī pariṇāmane
upayog kahyo chhe te vyākhyā āmān paṇ lāgu paḍe chhe, ā upayog traṇe kāḷe ātmānā chaitanyasvabhāvane anusarīne
varte chhe; āne ‘pariṇati’ kahī, chhatān vedan tenun nathī, vedan to tenā
pratham bhādaravoḥ 2481