‘શુદ્ધકારણ’
ના આશ્રયે થતું સાદિ–અનંત મંગળરૂપ કાર્ય
(નિયમસાર ગા. ૧૦ ઉપરના પ્રવચનઃ આત્મધર્મ અંક ૧૪૩ થી ચાલુ)
‘કારણ’ તો સદાય શુદ્ધપણે વર્તે છે, પણ તે કારણનું અવલંબન લઈને જ્યાં
શુદ્ધ કાર્ય થયું ત્યાં ખબર પડી કે અહો મારું કારણ તો આ છે! ‘કારણ’ નું
અવલંબન લેનાર જાગ્યો–એટલે કે કાર્ય થયું–ત્યારે કારણના મહિમાની ખબર પડી,
અને તેને કારણ સાથે કાર્યની અપૂર્વ સંધિ થઈ.
આ આત્માના હિતની અમૃત જેવી મીઠી વાત છે.
હે જીવ! તારા ધર્મનું કારણ તો તારામાં સદાય વિદ્યમાન છે પણ તું તેને
કારણ નથી બનાવતો.....કારણમાં અંતર્મુખ થઈને કાર્ય પ્રગટ કરે ત્યારે એમ થાય
કે અહો! આ મારા કાર્યનું કારણ! કાર્યનું કારણ બીજું કોઈ નથી. કારણના
અવલંબને નિર્મળકાર્ય પ્રગટે ત્યારે જ કારણનું કારણપણું સફળ થાય છે.
–પૂ. ગુરુદેવ.
*
જુઓ, એક બીજી વાત! જે સિદ્ધપર્યાય જગતમાં સામાન્યપણે અનાદિઅનંત છે, સાધકપર્યાય પણ જગતમાં
અનાદિઅનંત છે ને સંસારપર્યાય પણ જગતમાં અનાદિઅનંત છે, તેમ કારણશુદ્ધપર્યાય એકેક જીવને સદ્રશપણે
અનાદિઅનંત છે, જીવને તેનો કદી વિરહ નથી. સિદ્ધદશા સામાન્યપણે જગતમાં અનાદિઅનંત હોવા છતાં એક
જીવની અપેક્ષાએ તે નવી પ્રગટે છે, તેમ આ કારણશુદ્ધપર્યાય કાંઈ નવી પ્રગટતી નથી, તેનું ભાન કરનાર જીવને
સમ્યગ્દર્શનાદિ કાર્ય નવું પ્રગટે છે.
(૧) જેમ સિદ્ધપર્યાય સામાન્યપણે જગતમાં અનાદિઅનંત છે, જગતમાં પહેલાં સિદ્ધદશા ન હતી ને
પહેલવહેલી નવી શરૂ થઈ–એમ કદી નથી. એક જીવની અપેક્ષાએ સિદ્ધદશા નવી શરૂ થાય છે તેથી સાદિ–અનંત છે.
પણ જગતમાં કાંઈ સિદ્ધદશાની નવી શરૂઆત થઈ નથી. ‘પહેલા સિદ્ધ કોણ?’–તેનો ઉત્તર એ છે કે જગતમાં સિદ્ધ
અનાદિથી જ છે. એટલે સામાન્યપણે સિદ્ધપર્યાય જગતમાં અનાદિ અનંત છે.
(૨) જેમ સિદ્ધપર્યાય જગતમાં અનાદિ અનંત છે તેમ તેના સાધનરૂપ મોક્ષમાર્ગ પણ જગતમાં અનાદિ–
અનંત છે. એક વ્યક્તિની અપેક્ષાએ જુઓ તો મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત નવી થાય છે ને તેનો અંત પણ આવી જાય છે
એટલે તે સાદિ–સાંત છે, પણ જગતમાં તો મોક્ષમાર્ગ