નિમિત્તાદિની અપેક્ષાએ આ ઉપચાર કર્યો છે’ એમ જાણવું; અને એ પ્રમાણે જાણવાનું નામ જ બંને નયોનું ગ્રહણ
છે. પણ બંને નયોના વ્યાખ્યાનને સમાન સત્યાર્થ જાણી ‘આ પ્રમાણે પણ છે તથા આ પ્રમાણે પણ છે’ એવા
ભ્રમરૂપ પ્રવર્તવાથી તો બંને નયો ગ્રહણ કરવા કહ્યા નથી.
કોઈમાં મેળવી–ભેળસેળ કરી નિરૂપણ કરે છે;–માટે એવા જ શ્રદ્ધાનથી મિથ્યાત્વ છે તેથી તેનો ત્યાગ કરવો, તેનો
આશ્રય છોડવો. વળી નિશ્ચયનય તેને જ એટલે કે સ્વદ્રવ્ય–પરદ્રવ્યને, સ્વદ્રવ્ય–પરદ્રવ્યના ભાવોને અને કારણ–
કાર્યદિકને યથાવત્ (–જેવું તેમનું સ્વરૂપ છે તેમ જ) નિરૂપણ કરે છે, તથા કોઈને કોઈમાં મેળવતો નથી–
ભેળસેળ કરતો નથી; તેથી એવા જ શ્રદ્ધાનથી (–નિશ્ચયનય અનુસાર શ્રદ્ધાનથી જ) સમ્યક્ત્વ થાય છે. માટે
તેનું શ્રદ્ધાન કરવું–તેનો આશ્રય કરવો. આ પ્રમાણે વ્યવહારનય હેય છે અને નિશ્ચયનય ઉપાદેય છે, તો તે બંને
સમકક્ષી કેમ હોઈ શકે? –ન હોઈ શકે.
તેને મોક્ષમાર્ગ થયો એમ પણ કહીએ છીએ. પરમાર્થથી સમ્યક્ ચારિત્ર થતાં જ સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ થાય છે.
અસંયત સમ્યગ્દ્રષ્ટિને વીતરાગભાવરૂપ મોક્ષમાર્ગનું શ્રદ્ધાન થયું છે, તેથી તેને મોક્ષમાર્ગી કહીએ છીએ, અને
વીતરાગ ચારિત્રરૂપ પરિણમતાં સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ થશે. સમ્યગ્દર્શન થતાં ચોથા ગુસ્થાને મોક્ષમાર્ગની અંશે
શરૂઆત તો થઈ ચૂકી છે, પણ હજી ચારિત્રદશા નહિ હોવાથી સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ થયો નથી–એમ જાણવું. અને
સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ નહિ હોવાથી (–અંશે મોક્ષમાર્ગ હોવાથી) તેના મોક્ષમાર્ગને ઉપચાર મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે–એમ
સમજવું.
અર્થે મોક્ષનો ઉપાય કરે; તથા પોતાથી ભિન્ન પરને જાણે ત્યારે પરદ્રવ્યથી ઉદાસીન થઈ રાગાદિક છોડી
મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવર્તે; તેથી એ બંને જાતિનું શ્રદ્ધાન થતાં જ મોક્ષનો ઉપાય થાય. આ પ્રમાણે જીવ–અજીવનું શ્રદ્ધાન
કરતાં મોક્ષનું પ્રયોજન સિદ્ધ થાય છે.
(૨) પુરુષાર્થ પૂર્વક તત્ત્વનિર્ણય કરવામાં ઉપયોગ લગાવવાથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય.