દુઃખરૂપ છે. અને પોતાના સ્વભાવ–આધીન પ્રગટેલા સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે શુભભાવ છે, તે આત્માના
સ્વભાવરૂપ છે, તેમાં રાગાદિનો અભાવ છે, અનાકુળ શાંતિસ્વરૂપ હોવાથી તે ભાવ જીવને સુખરૂપ છે. તેથી તે
સુખરૂપ એવા શુદ્ધભાવોનું ઉપાદેયપણું બતાવવા અહીં કહ્યું કે શુદ્ધભાવ તે જ જૈનધર્મ છે, તે જ આદરણીય છે; ને
ઓળખીને હિતરૂપ ભાવોને આદર, ને અહિતરૂપ ભાવોને છોડ. આ સિવાય શરીર વગેરે તો જડ છે, તે જડમાં
ક્યાંય તારો ધર્મ કે અધર્મ નથી. પુદ્ગલમાં તેનો જડરૂપ ભાવ છે પણ તેને સુખ–દુઃખના વેદનરૂપ ભાવ નથી.
પુદ્ગલમાં સુગંધી પર્યાય હો કે દુર્ગંધી પર્યાય હો, તેથી કાંઈ તેને સુખ કે દુઃખ નથી, તેમ જ તેનાથી જીવને સુખ–
દુઃખ થાય એમ પણ નથી. જડને લીધે જીવને સુખ–દુઃખ થતું નથી પણ પોતાના ભાવથી જ સુખ–દુઃખ થાય છે.
સુખ–દુઃખ વગરના એવા પુદ્ગલ વડે જીવ પોતાને સુખી–દુઃખી મને છે એ કેવી ભ્રમણા છે!! શરીરની નીરોગ
અવસ્થાથી જીવને સુખ, કે શરીરની રોગ અવસ્થાથી જીવને દુઃખ, –એમ નથી; પણ આ ચીજ મને ઠીક ને આ
બંનેમાં આકુળતા છે, દુઃખ છે, તેનું ફળ બંધન છે, તેમાં ધર્મ નથી. નિરાકુળ શાંત પરિણામરૂપ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્ર તે સુખ છે તે જ ધર્મ છે, ને તેનું ફળ મુક્તિ છે. આ રીતે જીવના ભાવથી જ ભગવાને ધર્મ–અધર્મ કહ્યો
છે. તેમાં પણ જીવના સમ્યગ્દર્શનાદિ શુદ્ધ–ભાવને જ જિનશાસનમાં ધર્મ કહ્યો છે, તેને બદલે શરીરની ક્રિયા વગેરે
જડને લીધે જે ધર્મ માને છે તે તો જડ જેવા જ છે, તેની તો શું વાત! પણ શુભરાગથી જે ધર્મ મનાવે છે તેને
પણ જૈનશાસનની ખબર નથી. રાગ તો આસ્રવ અને બંધનું કારણ છે તેના વડે સંવર–નિર્જરારૂપ ધર્મ જરા પણ
થતો નથી. ચૈતન્ય સ્વભાવના આશ્રયે વીતરાગી શુદ્ધભાવ પ્રગટે તે જ ધર્મ છે. જુઓ, આ જિનશાસનમાં ધર્મની
રીત!! આવો જૈનધર્મ જ ભવભ્રમણનો છેદ કરી નાંખે છે. આ સિવાય વ્રત–પૂજાદિના શુભભાવને લૌકિકજનો
તથા અન્યમતીઓ ધર્મ કહે છે પરંતુ તેમાં કાંઈ ભવભ્રમણનો છેદ કરવાની તાકાત નથી માટે જેને ભવભ્રમણથી
કહે છે. સર્વજ્ઞ ભગવાનની દિવ્યધ્વનિમાંથી જે માર્ગ નીકળ્યો, અને તે ઝીલીને કુંદકુંદાચાર્યદેવ આદિ સંતોએ જે
માર્ગ ફરમાવ્યો, તે જ આ માર્ગ છે, આ જ જૈનશાસન છે; આનાથી વિરુદ્ધ માનનારા બીજા બધા અન્યમત છે.
રાગાદિ ભાવો તે ધર્મ નથી. રાગદ્વેષ રહિત થઈને જ્ઞાન–દર્શન પોતાના સ્વભાવમાં નિશ્ચલ રહે તે ધર્મ છે. આત્મા
જ્ઞાનદર્શનસ્વભાવી છે; તે જ્ઞાન–દર્શન પરિણામ રાગ–દ્વેષ–મોહ વડે મલિન ન થાય–ક્ષોભ ન પામે–અસ્થિર ન