Atmadharma magazine - Ank 155
(Year 13 - Vir Nirvana Samvat 2482, A.D. 1956).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 19 of 23

background image
: ૨૧૦ : ‘આત્મધર્મ’ : ભાદરવો : ૨૪૮૨
ચારિત્રરૂપ શુદ્ધભાવને જે જાણતો નથી અને પુણ્યને જ ધર્મ માનીને જે સેવે છે તે જીવ ભોગના હેતરૂપ ધર્મીને જ
સેવે છે એટલે કે સંસારના જ કારણને સેવે છે, પણ મોક્ષના કારણરૂપ વીતરાગી ધર્મને તે સેવતો નથી, –એમ
હવેની ગાથામાં આચાર્યદેવ કહેશે.
ભવનો નાશક ને મોક્ષનો દાતાર – એવો જૈનધર્મ છે.
રાગ ધર્મ ન હોવા છતાં તેને ઉપચારથી ધર્મ કહ્યો.
– પણ તે ઉપચાર ક્યારે?
જ્ઞાનીના શુભને ઉપચારથી ધર્મ કહ્યો હોય ત્યાં અજ્ઞાની તેને જ વળગે છે, પણ તે ઉપચાર કઈ રીતે છે
તેને સમજતો નથી. મુખ્યના અભાવમાં બીજામાં તેનો ઉપચાર કરવો તે વ્યવહાર છે, પૂર્ણ વીતરાગતા તે ધર્મ છે,
–તે મુખ્ય છે, સાક્ષાત્ પૂર્ણવીતરાગતાના અભાવમાં ધર્મીને શુભરાગ હોય છે ત્યારે અશુભ ટળવાની અપેક્ષાએ
એકદેશ વીતરાગતા ગણીને તેને ઉપચારથી ધર્મ કહ્યો છે; પરંતુ તેને તો તે જ વખતે અનુપચાર ધર્મનો અંશ પણ
વર્તે છે, પૂર્ણ વીતરાગતાની દ્રષ્ટિપૂર્વક એકદેશ વીતરાગતા વર્તે છે, તે જ ધર્મ છે. જ્ઞાનીના શુભને ઉપચારથી ધર્મ
કહ્યો તે એમ બતાવવા માટે છે કે ત્યાં તે વખતે અનુપચારરૂપ યથાર્થ ધર્મ (સમ્યગ્દર્શનાદિ) વર્તે છે. આ યથાર્થ
ધર્મને તો જે જાણતો નથી, ને શુભરાગને જ ખરેખર ધર્મ માનીને તેમાં જ સંતુષ્ટ છે તેને ધર્મની પ્રાપ્તિ થતી
નથી. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ શુદ્ધભાવ તે જ ખરો ધર્મ છે, ને તેની જ પ્રાપ્તિનો જિનશાસનમાં ઉપદેશ છે.
આવો ધર્મ તે ભવનો નાશક ને મોક્ષનો દાતાર છે, માટે હે ભવ્ય જીવો! તમે આદરપૂર્વક આવા જૈનધર્મનું સેવન
કરો.
(ગાથા ૮૩ પૂરી)
जैनं जयति शासनम्।
[ટાઈટલ પૃષ્ઠ ૨ નો શેષાંશ]
સુખ વગેરે; અને પુદ્ગલમાં સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણ વગેરે;
(૭) અન્યોન્ય–અભાવ:– એક પુદ્ગલની વર્તમાન–પર્યાયમાં બીજા પુદ્ગલોની વર્તમાનપર્યાયનો અભાવ
છે તેને અન્યોન્ય–અભાવ કહે છે.
પ્રશ્ન:– (૬) :– નીચે લખેલા પદાર્થો દ્રવ્ય છે–ગુણ છે કે પર્યાય છે? તે બતાવો: તેમાં જે દ્રવ્ય હોય
તેનો વિશેષ ગુણ લખો; જે ગુણ હોય તે કયા દ્રવ્યનો છે? તથા અનુજીવી છે કે પ્રતિજીવી તે લખો; અને જે
પર્યાય હોય તે કયા દ્રવ્યની, કયા ગુણની અને કેવી જાતની છે તે લખો.
(૧) કેવળજ્ઞાન (૨) કાળ (૩) અચેતનત્ત્વ (૪) પડછાયો (૫) સ્થિતિ હેતુત્વ (૬) સમુદ્ઘાત (૭) લોભ.
ઉત્તર (૬) :–
(૧) કેવળજ્ઞાન: તે પર્યાય છે; જીવદ્રવ્યના જ્ઞાનગુણની સ્વભાવઅર્થપર્યાય છે;
(૨) કાળ: તે દ્રવ્ય છે, પરિણમનહેતુત્વ તેનો વિશેષગુણ છે.
(૩) અચેતનત્વ: તે ગુણ છે; પુદ્ગલાદિ પાંચ અજીવ–દ્રવ્યોનો પ્રતિજીવી ગુણ છે.
(૪) પડછાયો: તે પર્યાય છે, પુદ્ગલદ્રવ્યના રંગ–ગુણની વિભાવ અર્થપર્યાય છે.
(૫) સ્થિતિહેતુત્વ: તે ગુણ છે; અધર્માસ્તિકાયનો વિશેષગુણ છે તથા અનુજીવી છે.
(૬) સમુદ્ઘાત: તે પર્યાય છે; જીવદ્રવ્યના પ્રદેશત્વગુણની વિભાવ વ્યંજનપર્યાય છે.
(૭) લોભ: તે પર્યાય છે; જીવદ્રવ્યના ચારિત્રગુણની વિભાવ અર્થપર્યાય છે.