Atmadharma magazine - Ank 162
(Year 14 - Vir Nirvana Samvat 2483, A.D. 1957).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 8 of 21

background image
ચૈત્ર : ૨૪૮૩ આત્મધર્મ : ૭ :
અનેકાન્તમૂર્તિ ભગવાન આત્માની
[૨૫]
સ્વધર્મવ્યાપકત્વ શક્તિ
જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મામાં એક એવી શક્તિ છે કે અનાદિકાળથી દેવ–મનુષ્ય–નારક–તિર્યંચના અનેક શરીરો
ધારણ કર્યા છતાં પોતે તો એક સ્વરૂપે જ રહ્યો છે, અનેક શરીરોરૂપે આત્મા થઈ ગયો નથી પણ પોતાના અનંત
ધર્મોરૂપે જ રહ્યો છે. આ રીતે ‘સર્વ શરીરોમાં એક સ્વરૂપાત્મક એવી સ્વધર્મવ્યાપકત્વ શક્તિ આત્મામાં છે. ’
એટલે શરીરના ધર્મરૂપે ન થતાં આત્મા પોતાના ધર્મોમાં જ રહે છે. અનાદિથી સંસારમાં રખડતાં રખડતાં અનંત
શરીરો જીવે ધારણ કર્યા પણ તે બધામાં તેનું સ્વરૂપ તો એક જ રહ્યું છે, તે કદી કોઈ શરીરના ધર્મમાં વ્યાપીને
રહ્યો નથી પણ પોતાના નિજધર્મોમાં વ્યાપીને એક સ્વરૂપે જ રહ્યો છે. મનુષ્યદેહ હોય ત્યાં અજ્ઞાનીને દેહબુદ્ધિથી
એમ લાગે છે કે ‘હું મનુષ્ય છું. ’ તિર્યંચનો દેહ હોય ત્યાં એમ લાગે છે કે ‘હું તિર્યંચ છું’ –એમ જે જે શરીર હોય
તે શરીરરૂપે જ પોતાને માને છે; અહીં આચાર્યપ્રભુ સમજાવે છે કે અરે જીવ! તું શરીરરૂપે થઈ ગયો નથી. જુદ
જુદા અનંત શરીરો ધારણ કર્યા ને છૂટયા છતાં તારો આત્મા તો તે ને તે જ રહ્યો છે. મનુષ્ય અવતાર વખતે તું
કાંઈ મનુષ્ય શરીરરૂપે થઈ ગયો નથી, તું તો તારા જ્ઞાનાદિ અનંત ધર્મોથી એકરૂપ છો. શરીરો અનંત બદલાઈ
ગયા પણ તારા સ્વરૂપના ધર્મો કાંઈ બદલી ગયા નથી. અનંતકાળ પહેલાંં તારામાં જે જ્ઞાનાદિ નિજધર્મો હતા તે
જ જ્ઞાનાદિ નિજધર્મોમાં અત્યારે પણ તું રહ્યો છે, માટે તારા નિજધર્મોને દેખ.
શરીર તો એક જાય ને બીજું આવે, વળી તે જાય ને ત્રીજું આવે, કોઈ પણ શરીર સળંગપણે રહેતું નથી,
ને આત્મા તો સળંગપણે બધા શરીરોમાં એક ને એક રહે છે. આત્મા તો પોતાના જ્ઞાનધર્મમાં રહેલો છે ને શરીર
તો અચેતન–જડ ધર્મમાં રહેલું છે, એટલે આત્મા તો જાણનાર ધર્મવાળો છે, ને શરીર તો કંઈ પણ ન જાણે એવા
જડધર્મવાળું છે; આ રીતે બંનેના ધર્મો પ્રગટ ભિન્ન ભિન્ન છે. પોતાના જ્ઞાનધર્મથી તે તે વખતના શરીરને જાણતાં
‘આ શરીર જ હું છું’ એમ માનીને અજ્ઞાની જીવ પોતાના જ્ઞાનધર્મને ભૂલી જાય છે. દેહને જાણવાનો આત્માનો
સ્વભાવ છે પણ પોતે દેહરૂપે થઈ જાય–એવો આત્માનો સ્વભાવ નથી. પોતે તો પોતાના જ્ઞાનાદિ સ્વભાવરૂપ
ધર્મમાં જ રહે છે.
અહીં શરીરની વાત લીધી છે તે પ્રમાણે બધા પદાર્થોનું પણ સમજી લેવું. હાથીને જાણતાં આત્મા હાથી
થઈ જતો નથી, કીડીને જાણતાં આત્મા કીડી