પંડિત બંસીધરજી પોતાની લાક્ષણિક
શૈલીથી માઇક પર પૂ. ગુરુદેવને
ભાવાંજલિ અર્પી રહ્યાં છે તે
સમયનું દ્રશ્ય.
વસ્તુની ‘યોગ્યતા’ બાબતમાં આપનું વિવેચન વિશિષ્ટ ઢંગનું છે. યોગ્યતા વસ્તુનો સ્વભાવ છે–એવું
બતાવનાર દેવ–શાસ્ત્ર–ગુરુ સાચા છે. ઉપરછલ્લી દ્રષ્ટિવાળાને એમ લાગે છે કે “ આમ કેમ? આમ કરત તો આમ
થાત!”–પરંતુ ખરેખર જૈનાચાર્યોનો એવો અભિપ્રાય નથી.
“चरितं खलु धम्मो” તે તો મોહક્ષોભરહિત આત્મ–પરિણામ છે, અને તે જ ધર્મ છે. નીચેની ભૂમિકામાં
રાગી પ્રાણીની ક્રિયા–કે જેને સરાગ ચારિત્ર કહેવામાં આવે છે–તે મોક્ષમાર્ગ નથી, તે તો ‘संसारक्लेशफलत्वात्’
હેય છે. મોક્ષમાર્ગ તો વીતરાગચારિત્ર છે, પરંતુ જે ઘણું કરીને મોક્ષ–સુખને નથી ચાહતો અને સંસારસુખને ચાહે છે
તે જ તે પુણ્યક્રિયાને ઉપાદેય સમજે છે, પણ તે પુણ્યક્રિયા–અનુષ્ઠાન મોક્ષ આપી દેશે–એમ હરગીજ નથી.
આપની વાત સાંભળતાં સાંભળતાં લોકોને એમ લાગી જાય છે કે “બસ! જ્યારે જુઓ ત્યારે મોક્ષની જ
કથા?–આત્માની જ કથા?” પરંતુ એ જ તો દુર્લભ છે અને એ જ મતલબની વાત છે. આપણે તો સ્વાધીન બનવા
ચાહીએ છીએ. પહેલાં દ્રષ્ટિભેદ (સમ્યગ્દર્શન) કરો. દ્રષ્ટિભેદ થયા પછી થોડુંક પણ પઢવા–લખવાનું સાર્થક થશે. અને
અંર્તની દ્રષ્ટિ વિના, ભલે આગમધર હોય ને કઠિન આચરણ પણ કરતો હોય, તો પણ તે કંઈ સાર્થક નથી; આવો જ
જૈન શાસ્ત્રોનો ઉપદેશ છે.
મેં આપના પ્રવચનોનું શ્રવણ કર્યું તેમાં મને એવી જ દ્રષ્ટિ વિદિત થઈ; આપની વાણીમાં તીર્થંકરોનું અને
કુંદકુંદ સ્વામીનું જ હૃદય હતું. તેને અનુસરીને લોકોની જે પ્રવૃત્તિ થાય તે મુમુક્ષુને માટે ઉપાદેય છે. લોકો તેને નહિ
સમજીને કોણ જાણે કેવા કેવા પ્રકારના ખોટા અભિપ્રાય કરી લ્યે છે?
આપનો પ્રચાર હાલ તો યાત્રાના નિમિત્તે થયો છે. યાત્રા તો સકુશલ થશે જ, પરંતુ આપની દ્રષ્ટિથી જે
તત્ત્વ પ્રતિપાદિત થાય છે તે જગતને માટે કલ્યાણકારી છે. (–સભામાં ઘણા હર્ષપૂર્વક તાલીનો અવાજ)
અંતમાં, તે શ્રાવક–શ્રાવિકા અને બ્રહ્મચારી વર્ગ પણ અમારે માટે આદરણીય અને અનુકરણીય છે–કે જેઓ
આપની છત્રછાયામાં રહીને આત્મકલ્યાણ કરી રહ્યા છે.
ઃ ૧૦ઃ આત્મધર્મઃ ૧૬૪