ઃ ૧૬ઃ આત્મધર્મઃ ૧૭પ
(સમયસાર–કર્તાકર્મ અધિકાર ઉપરના પ્રવચનોમાંથી)
(આત્મધર્મ અંક ૧૭૨ થી ચાલુ)
***
(૮૯) પ્રશ્નઃ– આત્મામાં ધર્મ થાય તેની પોતાને ખબર પડે?
ઉત્તરઃ– હા,
જેને આત્મામાં ધર્મ થયો હોય તેને પોતાના સ્વસંવેદનથી તેની નિઃશંક ખબર પડે છે. તેમજ પરીક્ષા
વડે બીજાની ઓળખાણ પણ થઈ શકે છે.
(૯૦) પ્રશ્નઃ– હું ભવ્ય છું–એવો નિર્ણય છદ્મસ્થને થઈ શકે?
ઉત્તરઃ– હા;
જ્યાં પોતાને આત્માનું ભાન થયું તે ક્ષણે જ ધર્મીને સંદેહ ટળી જાય છે, ને નિઃશંકતા થઈ જાય છે કે
હું ભવ્ય જ છું, ને ભવ્યમાં પણ હું નિકટ ભવ્ય છું; મારો અનંત સંસાર કપાઈ ગયો છે, ને હવે
અલ્પકાળમાં જ મારી મુક્તિ થવાની છે.
(૯૧) પ્રશ્નઃ– સમ્યક્ત્વ–મિથ્યાત્વની ખબર પડે?
ઉત્તરઃ– હા;
જ્યાં રાગાદિથી ભિન્ન ચિદાનંદસ્વભાવનું ભાન અને અનુભવ થયા ત્યાં ધર્મીને તેની નિ–સંદેહ
ખબર પડે છે કે અહો! આત્માના અપૂર્વ આનંદનું મને વેદન થયું, સમ્યગ્દર્શન થયું, આત્મામાંથી
મિથ્યાત્વનો નાશ થઈ ગયો. ‘હું સમકિતી હઈશ કે મિથ્યાદ્રષ્ટિ’–એવો જેને સંદેહ છે તે નિયમથી
મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્માને એવો સંદેહ હોતો નથી. તેમજ ધર્મી જીવ પરીક્ષા વડે બીજાને પણ
ઓળખી લ્યે છે.
(૯૨) પ્રશ્નઃ– સર્વજ્ઞ ભગવાનની આજ્ઞા શું છે?
ઉત્તરઃ– જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય કરીને તેમાં એકાગ્રતા કરવી તે જ સર્વજ્ઞ ભગવાનની આજ્ઞા છે; તે જ મોક્ષમાર્ગ
છે. ભગવાન પણ એ જ ઉપાયવડે સર્વજ્ઞપદ પામ્યા છે.
(૯૩) પ્રશ્નઃ– “વિજ્ઞાન” એટલે શું?
ઉત્તરઃ– આત્મા
અને રાગાદિ ભિન્ન છે–એવું જે વિશેષ જ્ઞાન અર્થાત્ ભેદજ્ઞાન તે ‘વિજ્ઞાન’ છે. જેને આવું
વિજ્ઞાન નથી તેને ભલે જ્ઞાનનો ઘણો ઉઘાડ હોય તોપણ તે ‘અજ્ઞાન’ છે. ભલે વિજ્ઞાન (સાયન્સ) ની
મોટી મોટી ડિગ્રી (ઉપાધિ) મેળવી હોય પણ જો અંદરમાં રાગથી ભિન્ન આત્માનું ભાન નથી તો તે જીવ
ખરેખર વિજ્ઞાની નથી પણ અજ્ઞાની જ છે. અને દેડકા વગેરે તિર્યંચને ભલે લખતા–વાંચતા ય ન
આવડતું હોય પણ ભગવાનની દિવ્ય ધ્વનિ સાંભળીને અંતરમાં જો રાગાદિથી ભિન્ન ચિદાનંદ સ્વભાવનું
ભાન કર્યું છે તો તે અજ્ઞાની નથી પણ વિજ્ઞાની છે, ભેદજ્ઞાની છે, ધર્મી છે. જગતનું વિજ્ઞાન (સાયન્સ) તે
કાંઈ ભવથી તરવામાં કામ નથી આવતું, પણ આ ભેદજ્ઞાનરૂપ આત્મ–વિજ્ઞાન તે જ ભવથી તારનાર છે.
જે જીવ જિજ્ઞાસુ થઈને પૂછે છે તેને સમજાવે છે.
(૯પ) પ્રશ્નઃ– જિજ્ઞાસુ શું પૂછે છે?
ઉત્તરઃ– જિજ્ઞાસુ એમ પૂછે છે કે હે પ્રભો! આ આત્મા જ્ઞાની થયો તે શી રીતે ઓળખાય?–અર્થાત્ જ્ઞાનીનું શું
લક્ષણ છે?