નથી.
ઘડાની કર્તા છે ને કુંભારનો તો તેમાં અસદ્ભાવ છે. ઘડો બનતી વખતે કુંભારની હાજરી હોવા છતાં, ઘડો
તો કુંભારના કર્તાપણા વિના જ થાય છે.
ઉત્તરઃ– ના;
વ્યાપકપણું નથી તેથી કુંભાર ઘડાનો કર્તા નથી, તેમ આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવને વિકારની સાથે વ્યાપક–
વ્યાપ્યપણું નહિ હોવાથી, આત્માને વિકાર સાથે કર્તાકર્મપણું નથી.
ઉત્તરઃ– ત્યાં તો ઔદયિકભાવ પણ જીવની પર્યાય છે–એમ બતાવવા માટે વ્યવહારે તેને જીવનું સ્વતત્ત્વ કહ્યું છે;
નિશ્ચયથી તે વિકારીભાવોને પુદગલનાં પરિણામ કહ્યાં છે.
વિકારમય નથી, જીવનો સ્વભાવ તો વિકારરહિત છે–એ રીતે સ્વભાવદ્રષ્ટિથી વિકાર તે જીવનો નથી,
પણ પુદ્ગલના જ લક્ષે થતો હોવાથી તે પુદ્ગલનો જ છે એમ જાણવું.–એમ બંને પડખાં જાણીને
શુદ્ધસ્વભાવમાં ઢળતાં પર્યાયમાંથી પણ વિકાર ટળી જાય છે, એ રીતે જીવ વિકારનો સાક્ષાત્ અકર્તા થઈ
જાય છે, માટે પરમાર્થે જીવ વિકારનો કર્તા નથી. જો પરમાર્થે જીવ વિકારનો કર્તા હોય તો તે કર્તાપણું કદી
છૂટી શકે નહિ. પણ અંર્તસ્વભાવની સન્મુખ થતાં વિકારનું કર્તાપણું છૂટી જાય છે, માટે જીવ તેનો કર્તા
નથી. જીવના સ્વભાવના આશ્રયે તો સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ પરિણામ જ થાય છે, માટે તેનો જ જીવ કર્તા
છે, ને તે જ જીવનું કર્મ છે.
અજ્ઞાની છે.