Atmadharma magazine - Ank 175
(Year 15 - Vir Nirvana Samvat 2484, A.D. 1958).

< Previous Page  


PDF/HTML Page 25 of 25

background image
ATMADHARMA Regd. No. B. 4787
___________________________________________________________________________________
જરૂરી કામ
મોક્ષાર્થી જીવને જરૂરી કામ એટલે કે ચોક્કસ કરવા જેવું કાર્ય શું છે, કે જેનાથી
મુક્તિ થાય–તે અહીં બતાવે છેઃ અંતર્મુખ થઈને પોતાના શુદ્ધ આત્માને વશ થવું–
સ્વવશ થવું, ને અન્યને વશ ન થવું–એવું આવશ્યક કર્તવ્ય મોક્ષાર્થી યોગીઓને જરૂર
હોય છે ને તે જ અશરીરી–સિદ્ધ થવાનો ઉપાય છે.
અંતર્મુખ થવું તે જ ધર્મી જીવનું જરૂર કર્તવ્ય છે. અંતર્મુખ થવું એટલે શું? કે
ઉપયોગનું બાહ્ય પદાર્થો સાથેનું જોડાણ તોડવું ને અંતર સ્વભાવ સાથે જોડાણ કરવું
તેનું નામ ‘અંતર્મુખ’ છે, તેમાં સ્વવશપણું હોવાથી સ્વતંત્રતા છે, તેમાં પરવશપણાનો
અભાવ છે. તેથી સ્વતંત્ર થવાના કામીએ એટલે કે મોક્ષાર્થીએ આવું સ્વવશપણું જ
જરૂરી કર્તવ્ય છે, તેના વડે મોક્ષ પમાય છે. વચ્ચે રાગ આવી જાય તો તે જરૂરી કર્તવ્ય
નથી, તે મોક્ષનો ઉપાય નથી.
જે જીવ રાગને કર્તવ્ય માને કે રાગને મોક્ષનું સાધન માને તે પોતાના જરૂરી
કર્તવ્યને ભૂલી જાય છે એટલે કે મોક્ષમાર્ગને ભૂલી જાય છે. મોક્ષ માટેનું જરૂરી કામ તો
આત્માના આશ્રયે જ થાય છે, રાગના આશ્રયે થતું નથી. રાગ તો બંધનું કારણ છે, તે
મોક્ષનું કારણ નથી. તો તે મોક્ષાર્થીનું કર્તવ્ય કેમ હોય? અજ્ઞાનીઓ તેને કર્તવ્ય માને
છે તે તેઓની ભ્રમણા છે.
મોક્ષાર્થી જીવનું જરૂરી કામ કહો, સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર કહો, અંતર્મુખપણું
કહો, સ્વવશપણું કહો, અવશ (એટલે કે અન્યને વશ નહિ)–એમ કહો,
નિશ્ચયધર્મધ્યાન કહો કે પરમ આવશ્યકકર્મ કહો, તે જ મોક્ષમાર્ગ છે, તે જ અશરીરી
થવાની યુક્તિ છે, તે જ મોક્ષનો ઉપાય છે. ધર્મી જીવ આવા કાર્યવડે મુક્તિ પામે છે. આ
જ મુક્તિની યુક્તિ છે.
પરવશ એવો રાગાદિભાવ તે તો પરવશ થવાનું કારણ છે, એટલે કે તેનાથી તો
કર્મબંધન થાય છે ને શરીર મળે છે. તેનાથી કાંઈ અશરીરી નથી થવાતું સ્વવશ એવો
જે શુદ્ધરત્નત્રયભાવ તે જ કર્મબંધન તોડીને અશરીરી સિદ્ધ થવાનો ઉપાય છે. જેણે
મોક્ષ પામવો હોય, સિદ્ધ થવું હોય એવા મુમુક્ષુજીવોએ તો આ જ જરૂર કરવા જેવું કાર્ય
છે, એટલે કે અંતર્મુખ થઈને આત્માના આશ્રયે સમ્યક્શ્રદ્ધા, જ્ઞાન ને એકાગ્રતા કરવા
જેવું છે, તેના વડે નિયમથી મુક્તિ થાય છે. જેના વડે નિયમથી મુક્તિ થાય તે જ
નિયમથી કર્તવ્ય છે; નિશ્ચયરત્નત્રયવડે જ નિયમથી મુક્તિ પમાય છે,–તેથી મોક્ષને
માટે તે જ નિયમથી કર્તવ્ય છે, ને તે જ મોક્ષાર્થી જીવોનું જરૂરી કામ છે.
(–નિયમસાર ગા. ૧૪૨ના પ્રવચનમાંથી)
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર, ટ્રસ્ટી વતી મુદ્રક અને
પ્રકાશકઃ હરિલાલ દેવચંદ શેઠઃ આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર.