શાસ્ત્ર લખાય..આવી રીતે ચૈતન્યના આનંદમાં ઝૂલતી દશામાં સંતોએ આ શાસ્ત્ર રચ્યાં છે. અંતરના આનંદની ઝલક
બતાવીને જગતને પડકાર કર્યો છે કે અરે જીવો! થંભી જાવ..બહારમાં તમારો આનંદ નથી, તમારો આનંદ તમારા
અંતરમાં છે. અહા! બાહ્યવેગે દોડતા જગતને પડકાર કરીને સંતોએ થંભાવી દીધું છે.
નથી; દુનિયા પોતાને ગણે કે ન ગણે તેની એને દરકાર નથી, જગતમાં બીજાનો સંબંધ રહે કે ન રહે તેની સામે પણ
જોતો નથી, એકાકી થઈને પણ પોતાના આત્માને જ સાધવા માંગે છે; આવો આત્માર્થી જીવ જ્ઞાની સંતોના ચરણની
અતિશય ભક્તિપૂર્વક આ વાત ઝીલે છે. જેને આવી આત્માર્થીતા હોય તેને આત્મા સમજાવનારા ગુરુજનો પ્રત્યે
અંતરમાં કેટલો પ્રમોદ, ભક્તિ, બહુમાન, ઉલ્લાસ અને અર્પણતાનો ભાવ હોય! આત્મા સમજાવનાર પ્રત્યે વિનયથી
અર્પાઈ જાય. અહો નાથ! આપને માટે હું શું–શું કરું? પામર ઉપર આપે અનંતો ઉપકાર કર્યો...આપના ઉપકારનો
બદલો મારાથી કોઈ રીતે વળી શકે તેમ નથી.
બતાવે? અહાઃ આપે મારું જીવન બચાવ્યું, દુઃખમાં તરફડતો મને આપે ઊગાર્યો,–એમ ઉપકાર માને.
દુઃખોમાં સેકાતો થકો આલસ–વિલસ થઈને તરફડીયા મારે છે; ત્યાં ધર્માત્માસંતો જ્ઞાનરૂપી ગારુડી મંત્રવડે તેનું
ઝેર ઊતારી નાંખે છે, ને તેને દુઃખથી છૂટકારાનો ઉપાય બતાવે છે. તે ઉપાય પામીને તે જીવને સંતો પ્રત્યે કેટલો
ઉપકાર આવે?–અહા નાથ! આપે મને જીવન આપ્યું...અનંત દુઃખમાં તરફડતો મને આપે ઊગાર્યો...સર્પના
ઝેરથી બચાવનારે તો એક વાર મરણથી બચાવ્યો, પરંતુ આપે તો હે ભગવાન! અનંત જન્મ–મરણના દુઃખોથી
મને બચાવ્યો.
નથી. જે જીવ મોક્ષાર્થી છે તેને માટે જ સંતોનો ઉપદેશ છે. સમયસારમાં આચાર્યદેવ કહે છે કે–
વળી શ્રદ્ધવો પણ એ રીતે,
એનું જ કરવું અનુચરણ
પછી યત્નથી મોક્ષાર્થીએ.
“મોક્ષાર્થીઓ આ સિદ્ધાંતનું સેવન કરો કે હું તો શુદ્ધચૈતન્યમય એક પરમ જ્યોતિ જ સદાય છું; અને આ જે
અહીં પણ (આ પંચાસ્તિકાયની ૧૦૩ ગાથામાં) એ જ કહે છે કે અર્થતઃ અર્થી થઈને આ શાસ્ત્રને જાણવું, અને
વિસ્તારથી સુંદર વિવેચન આ લેખના પહેલા ભાગમાં આવી ગયું છે.)