ઃ ૧૮ઃ આત્મધર્મઃ ૧૮૨
ઈડર (વૈશાખ સુદ ૩–૪)ઃ અહીં બે પર્વતો છે, એક પર્વત ઉપર જિનમંદિર છે; બીજા પર્વત ઉપર શ્રીમદ્
રાજચંદ્રજીની ધ્યાનભૂમિ (સિદ્ધશિલા) છે. પર્વતનાં દશ્યો રળિયામણાં છે; ઈડર શહેરમાં પણ જિનમંદિરો છે.
સોનાસણ (વૈશાખ સુદ પ) તલોદ (વૈશાખ સુદ છઠ્ઠઃ પહેલી તથા બીજી) રખિયાલ (વૈશાખ સુદ ૭) દેહગામ
(વૈશાખ સુદ ૯) કલોલ (વૈશાખ સુદ ૧૦) આ પાંચેય ગામ સંઘ આગલા દિવસે સાંજે પહોંચી જશે.)
સોનગઢ (વૈશાખ સુદ ૧૧) સુપ્રભાતે સુવર્ણપુરીમાં પ્રવેશ.
*
– પરમ શાંતિ દાતારી–
* અધ્યાત્મભાવના *
ભગવાનશ્રી પૂજ્યપાદસ્વામી રચિત ‘સમાધિશતક’
ઉપર પરમપૂજ્ય સદ્ગુરુદેવ શ્રી કાનજીસ્વામીનાં
અધ્યાત્મભાવના ભરપૂર વૈરાગ્યપે્રરક પ્રવચનોનો સાર
રાગદ્વેષરહિત થઈને, ચૈતન્યસ્વભાવની સન્મુખ એકાગ્ર થવું તે જ આત્માનું અવિક્ષિપ્તમન છે, તે જ
આત્માનું તત્ત્વ છે; ને રાગ–દ્વેષાદિમાં જોડાયેલું મન તો વિક્ષિપ્ત છે, તેને આત્માનું તત્ત્વ ગણતા નથી. વિક્ષિપ્ત મન
તો આસ્રવ–બંધ છે, અને અવિક્ષિપ્તમન તે સંવર–નિર્જરા છે. તેથી વિક્ષિપ્ત મન છોડીને, ચૈતન્યસ્વરૂપમાં વળીને
અવિક્ષિપ્ત મન ધારણ કરવાનું આચાર્યદેવ કહે છે.–
अविक्षिप्तं मनस्तत्त्वं विक्षिप्तिं भ्रान्तिरात्मन;।
धारयेत्तदविक्षिप्तं विक्षिप्तं नाश्रयेत्ततः।। ३६।।
અવિક્ષિપ્ત મન એટલે કે રાગદ્વેષરહિત અંતરમાં ઠરેલું જ્ઞાન, તે જ આત્માનું તત્ત્વ છે, અને રાગાદિરૂપે
પરિણત વિક્ષિપ્ત મન તે તો આત્માનો વિભ્રમ છે–તે વાસ્તવિકસ્વરૂપ નથી. માટે હે ભવ્ય! તું તે અવિક્ષિપ્ત મનને
ધારણ કર, અને રાગદ્વેષમાં વર્તતા વિક્ષિપ્ત મનને ધારણ ન કર.
‘અવિક્ષિપ્તમન’ એટલે નિર્વિકલ્પ સ્થિરતા, તે આત્મતત્ત્વ છે, અંતરમાં ઠરેલી નિર્મળ પર્યાયને જ
અભેદપણે આત્મા કહી દીધો; અને ‘વિક્ષિપ્તમન’ એટલે સંકલ્પ–વિકલ્પ, તે આત્માનું સ્વરૂપ નથી, દેહાદિમાં
આત્માની બુદ્ધિ કરવી તે ભ્રાંતિ છે, તેને અહીં વિક્ષિપ્ત મન કહ્યું છે. પરમાં આત્મબુદ્ધિવાળા જીવનું મન કદી
સંકલ્પ–વિકલ્પ રહિત થઈને ઠરતું નથી, એટલે અવિક્ષિપ્ત થતું નથી, પણ રાગદ્વેષથી વિક્ષિપ્ત જ રહે છે; તે
ખરેખર આત્માનું તત્ત્વ નથી. દેહાદિથી ને વિકારથી ભેદજ્ઞાન કરીને જે જીવ આત્મામાં જ આત્મબુદ્ધિ કરે છે તેનું
મન સંકલ્પવિકલ્પ રહિત થઈને ચૈતન્યમાં ઠરે છે, તે