કારતક: ૨૪૮૬ : ૧૧ :
(૧૧)
(નિયમસાર ગાથા ૧પ)
‘કારણશુદ્ધપર્યાય’ કે જે નિયમસારનો
એક ખાસ વિષય છે, તેની ઉપરનાં પ્રવચનોની
આ લેખમાળા આ અંકે સમાપ્ત થાય છે. આ
પ્રવચનોનો ઊંડો અભ્યાસ કરનાર જિજ્ઞાસુને
ખ્યાલ આવશે કે કારણ અને કાર્યની સંધિનું કેવું
અદ્ભુત–અંતર્મુખી વર્ણન સંતોએ કર્યું છે? અને
એનું રટણ કરતાં આત્માર્થીને અંતરમાં એવા
ભાવતરંગો સ્ફૂરે છે કે જાણે પરિણતિ ઉલ્લસી
ઉલ્લસીને ‘કારણ’ને ભેટતી હોય! ખરેખર,
પોતાનું હિતકાર્ય કરવાના કામી જીવોને તેનું
વાસ્તવિક કારણ દર્શાવીને સંતોએ મહાન
ઉપકાર કર્યો છે. ‘न हि कृतमुपकारं साधवो
विस्मरन्ति’ એ ઉક્તિ–અનુસાર, તે સંતોના
મહાન ઉપકારનું ફરીફરી સ્મરણ કરીને તેઓને
નમસ્કાર કરીએ છીએ.
*
આત્માની કારણશુદ્ધપર્યાયનું વર્ણન ચાલે છે. જેમાં કર્મની અપેક્ષા નથી એવી આ સ્વભાવપર્યાય
દરેક આત્મામાં ત્રિકાળ રહેલી છે.....તે ત્રિકાળ આનંદમાં ડુબેલી છે. પણ જ્યારે તેને ઓળખે ત્યારે તેને
અનુસરીને સ્વભાવ કાર્ય પ્રગટે છે. કાર્ય ત્રિકાળ નથી હોતુ; કારણ ત્રિકાળ છે, તેને જ્યારે અવલંબે
ત્યારે તે કારણ જેવું નિર્મળ કાર્ય નવું પ્રગટે છે. તેથી એવું કાર્ય પ્રગટ કરાવવા માટે અહીં ‘કારણ’ નો
મહિમા ઓળખાવે છે.