ATMADHARMA Reg. No. B. 4787
“ત્રિમૂર્તિનો અવતાર!”
ધવલા, જયધવલા અને મહાપુરાણ એ ત્રણ મહાન સાહિત્યની રચના, શ્રી
વીરસેનાચાર્ય, શ્રી જિનસેનાચાર્ય અને શ્રી ગુણભદ્રાચાર્ય–એ ત્રણ મહાન સંતોદ્વારા
થઈ છે.
(૧) પ્રથમ શ્રી વીરસેનસ્વામીએ ષટ્ખંડાગમ ઉપર ૭૨,૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણ
ધવલા ટીકા રચી; અને ત્યાર પછી તેમણે કષાયપ્રાભૃત ઉપર જયધવલા ટીકા
લખવાનો પ્રારંભ કર્યો; પરંતુ હજી તેની ૨૦,૦૦૦ શ્લોકપ્રમાણ ટીકા થઈ હતી ત્યાં તો
તેમનો સ્વર્ગવાસ થયો...ને અધૂરી રહેલી જયધવલા ટીકાને પૂરી કરવાનું કાર્ય તેમના
સુયોગ્ય શિષ્ય શ્રી જિનસેનાચાર્ય ઉપર આવ્યું.
(૨) શ્રી જિનસેનાચાર્યે ૪૦,૦૦૦ શ્લોક રચીને (ઈ. સ. ૮૩૮માં) જયધવલા
ટીકા પૂર્ણ કરી; અને મહાપુરાણ રચવાનો પ્રારંભ કર્યો; પરંતુ વચ્ચે જ તેમનો
સ્વર્ગવાસ થતાં મહાપુરાણની રચના અધૂરી રહી ગઈ ને તે પૂર્ણ કરવાનું કાર્ય તેમના
સુશિષ્ય ગુણભદ્રસ્વામી ઉપર આવ્યું.
(૩) જિનસેનસ્વામીની અધૂરી રહેલી રચના તેમના શિષ્ય શ્રી
ગુણભદ્રસ્વામીએ (ઈ. સ. ૮૯૭માં) પૂરી કરી. મહાપુરાણના લગભગ ૨૦,૦૦૦
શ્લોક છે; તેમાંથી ૧૦,૦૦૦ શ્લોક જિનસેનસ્વામીની રચના છે; ને બાકીની
ગુણભદ્રસ્વામીની રચના છેે.
આ રીતે વીરસેન–જિનસેન–ગુણભદ્ર એ ત્રણ મહાન આચાર્યોએ એકબીજાની
સંધિપૂર્વક અવિચ્છિન્ન પરંપરાથી ધવલા, જયધવલા ને મહાપુરાણ એવા ત્રણ મહાન
સાહિત્યની રચના કરી. આ ઘટના ઉપરથી જાણે કે એ ત્રણ મહાન સાહિત્યનિધિની
ઉત્પત્તિ કરવા માટે જ એ અસાધારણ ત્રિમૂર્તિનો અવતાર હોય!
વંદન હો એ ત્રિમૂર્તિને...અને તેમના અપાર શ્રુતને!
મહાપુરાણ
શ્રી જિનસેન અને ગુણભદ્ર જેવા બે મહાન આચાર્યોદ્વારા રચિત “મહાપુરાણ”
એ ભારતીય કથાસાહિત્યમાં સૌથી મહાન અને મહત્વરૂપ છે. તેમાં જૈનધર્મના ૨૪
તીર્થંકરો, ૧૨ ચક્રવર્તીઓ, ૯ બળભદ્રો, ૯ નારાયણો અને ૯ પ્રતિનારાયણો–એ પ્રમાણે
૬૩ શલાકા પુરુષોનાં જીવનચરિત્રનું વર્ણન મુખ્ય છે, તે ઉપરાંત તેમની સાથે સંબંધ
ધરાવતા બીજા પણ અનેક મોક્ષગામી જીવોના જીવનનું વર્ણન છે. આ મહાપુરાણમાં તે
તીર્થંકર વગેરેના ફક્ત એક જ જીવનકાળનું વર્ણન નથી પરંતુ તેમના અનેક પૂર્વ
જન્મોનું પણ વિવેચન કરવામાં આવ્યું છે, તેથી તેઓની ધાર્મિક કે આધ્યાત્મિક ઉન્નતિનો
માર્ગ સ્પષ્ટપણે પ્રતિભાસિત થાય છે. યથાર્થમાં તો આ જીવનચારિત્રોદ્વારા ધર્માનુરાગી
જીવો સમક્ષ અનેક આત્માઓના આધ્યાત્મિક વિકાસના વિધવિધ દ્રશ્યો ઉપસ્થિત થાય
છે, જેથી પાઠકના હૃદયમાં ધાર્મિક શ્રદ્ધા અને આધ્યાત્મિક આદર્શ ઉપસ્થિત થાય છે.
શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટવતી મુદ્રક અને
પ્રકાશક : હરિલાલ દેવચંદ શેઠ : આનંદ પ્રી. પ્રેસ–ભાવનગર