: ૪ : આત્મધર્મ: ૧૯૯
૯. સ્વયંભૂ આત્માને સંસારદશા ગઈ તે ગઈ, હવે ફરીને કદી સંસાર નહિ થાય.
૧૦. શુદ્ધોપયોગના પ્રસાદથી થયેલી આવી શુદ્ધાત્મસ્વભાવની પ્રાપ્તિ તે પ્રશંસનીય છે.
૧૧. બીજા કોઈ કર્તાની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ કર્તા થઈને સ્વયં સર્વજ્ઞ થયો છે તેથી તે
‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧૨. બીજા કોઈ કાર્યની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ સર્વજ્ઞતારૂપ, કાર્યરૂપે પરિણમ્યો છે તેથી તે
‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧૩. બીજા કોઈ સાધન (કરણ) ની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ કરણ (સાધન) થઈને સર્વજ્ઞ
થયો છે તેથી તે ‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧૪. બીજા કોઈ સંપ્રદાનની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ સંપ્રદાન થઈને સર્વજ્ઞ થયો છે તે ‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧પ. બીજા કોઈ અપાદાનની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ અપાદાન થઈને સર્વજ્ઞ થયો છે તેથી તે
‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧૬. બીજા કોઈ આધારની અપેક્ષા વગર, પોતાના સ્વભાવના આધારે જ આત્મા સર્વજ્ઞ થયો છે તેથી
તે ‘સ્વયંભૂ’ છે.
૧૭. હે જીવ! સર્વજ્ઞ થવા માટેની સામગ્રી (છએ કારકો) તારા સ્વભાવમાં જ છે, માટે બાહ્ય સામગ્રી
શોધવાની આકુળતા છોડ....ને સ્વભાવમાં ઉપયોગ જોડીને તેને જ સાધન બનાવ.
૧૮. રાગમાં એવી તાકાત નથી કે તે આત્માની સર્વજ્ઞતાનું કે સમ્યક્ત્વાદિનું સાધન થાય.
૧૯. પોતાના સ્વભાવને સાધવા માટે આત્માને જો પરની કે રાગની અપેક્ષા લેવી પડે તો તે ‘સ્વયંભૂ’
ન થયો પણ પરાધીન થયો; પરાધીનતા તો સુખ કેમ હોય?
૨૦. સુખ તેને કહેવાય કે જેમાં સ્વાધીનતા હોય, જેમાં બીજાની અપેક્ષારૂપ પરાધીનતા ન હોય.
૨૧. શુદ્ધોપયોગના પ્રભાવથી સ્વયંભૂ થયેલા સર્વજ્ઞ આત્માને ઈંદ્રિયો વગર જ પરિપૂર્ણ જ્ઞાન ને
આનંદ હોય છે, કેમકે આત્માનો સ્વભાવ જ જ્ઞાન ને આનંદ છે.
૨૨. સ્વભાવને પરની અપેક્ષા હોય નહિ, તેથી સ્વયમેવ પરિપૂર્ણ જ્ઞાન ને આનંદરૂપે પરિણમેલા
સ્વયંભૂ આત્માને પોતાના જ્ઞાન કે આનંદ માટે ઈંદ્રિયવિષયોની અપેક્ષા નથી.
૨૩. જેમ સર્વજ્ઞ થયેલા આત્માનું જ્ઞાન કે સુખ ઈંદ્રિયવિષયોમાંથી આવતું નથી, તેમ જગતના કોઈ
પણ આત્માનું જ્ઞાન કે સુખ ઈંદ્રિયવિષયોમાંથી આવતું નથી.
૨૪. ધર્મી જાણે છે કે: ज्ञानस्वभावोहं...आनंदस्वभावोहં.
૨પ. અન્ય કોઈ પણ કારકોની અપેક્ષા વગર, શુદ્ધોપયોગના પ્રસાદથી સ્વયમેવ છ કારકરૂપ થઈને જે
કેવળજ્ઞાનરૂપે ને અતીન્દ્રિય પરમાનંદરૂપે પ્રગટ્યો એવા ‘સ્વયંભૂ’ આત્માની પ્રશંસા કરીને શ્રી
કુંદકુંદાચાર્યદેવ કેવળજ્ઞાનરૂપી સુપ્રભાતના ગાણાં ગાય છે, તેનું બહુમાન કરે છે.
૨૬. અતીન્દ્રિય જ્ઞાન ને આનંદરૂપી જે મંગલ સુપ્રભાત ઊગ્યું તે પ્રશંસનીય છે, તે આદરણીય છે, તે
મંગલ પ્રભાત સદાકાળ જયવંત રહેશે.
૨૭. આત્માના જ્ઞાનાનંદસ્વભાવની પ્રતીત કરવી તે પણ સમ્યક્રૂપી મંગલ પ્રભાત છે, તે પણ
આનંદરૂપ છે.
૨૮. અહા! ઈંદ્રિયો વગર અને રાગ વગર જ જ્ઞાન ને આનંદ હોય છે–એ વાત સ્વભાવસન્મુખ થયા
વગર બેસે તેમ નથી.
૨૯. અનાદિથી અજ્ઞાની જીવોને દેહબુદ્ધિથી ઈંદ્રિયવિષયોમાં જ સુખની કલ્પના છે, અતીન્દ્રિય આત્મસુખનું
લક્ષ પણ નથી; સ્વયંભૂ’ આત્માના જ્ઞાન ને સુખની વાત સાંભળતા તેને પ્રશ્ન ઊઠે છે કે ઈંદ્રિયો વગર
જ જ્ઞાન અને સુખ કઈ રીતે હોય? રૂપ–રસ–ગંધ વગેરે કોઈ પદાર્થ વગર જ જ્ઞાન ને સુખ કેમ હોય?